Podręcznik do nauki języka angielskiego Franciszka Kuszla w świetle jego biografii
Słowa kluczowe
Abstrakt
W literaturze glottodydaktycznej Franciszek Kuszel pojawia się sporadycznie jako autor rozmówek polsko-angielskich pt. Rozmowy podręczne dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie Języka Angielskiego (1857). Pozostawił po sobie także inne materiały: „Książkę Podręczną do Uczenia się Języka Angielskiego dla Uczniów Szkoły Główney w Warszawie” [1864] napisaną na potrzeby lektoratu angielskiego w Szkole Głównej Warszawskiej i powieloną metodą litograficzną, a także „Dziennik czynności osobistych od dnia 25 września 1834” – rękopiśmienne źródło informacji biograficznych. Artykuł stawia sobie dwa podstawowe cele: nakreślić biografię autora oraz dokonać analizy jego podręcznika.
Bibliografia
Materiały dydaktyczne i słowniki
Ahn F., Ahn’a nowa metoda praktyczna i łatwa nauczenia się w krótkim czasie języka angielskiego: z zastosowaniem do użytku młodzieży polskiej. Kurs 1. Przez D.N., Warszawa 1861.
[Google Scholar]
Antonowicz J., Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego ięzyka krótko zebrana przez... Bazyliana prowincyi litewskiéy za pozwoleniem zwierzchności pierwszy raz pod prassę oddana, Wilno-Warszawa 1788.
[Google Scholar]
Benni T., Gramatyka angielska dla początkujących na podstawie fonetycznej, Lwów 1909.
[Google Scholar]
Benni T., Ortofonja angielska. Podręcznik wzorowej wymowy oraz słownik fonetyczny, Lwów 1924.
[Google Scholar]
Boniface A., The Student’s Assistant or Learner’s First Guide to the English language, Being a Collection of Chosen Anecdotes..., Paris 1821.
[Google Scholar]
Clairmont K.G., Schlüssel zu den Uebungen im syntaktischen Theile Clairmont’s vollständiger englischer Sprachlehre... Vom Verfasser der Sprachlehre bearbeitet, wyd. 2, Wien 1844.
[Google Scholar]
Dyniewicz W., Pośrednik polsko-angielski. Książka dla Polaków w Ameryce do łatwego nauczenia się po angielsku. Method for Polanders to Learn English, Chicago 1874.
[Google Scholar]
Eden A.O., Neues englisches Lesebuch: welchem die Grundsätze der Aussprache nach Smart’s Walker remodelled u.s.w. vorangehen... Gevorworted von Dr. J.G. Flügel, Hamburg 1845.
[Google Scholar]
Forster K., Bellenger W.F., Nowy przewodnik w rozmowach nowoczesnych w języku polskim, francuzkim, angielskim i niemieckim, czyli Rozmowy zwyczajne i poufałe powiększone rozmowami o podróżach, drogach żelaznych, statkach parowych, do użytku podróżnych lub osób poświęcających się nauce jednego z tych języków, Berlin 1857.
[Google Scholar]
Gay J., Fables and Other Poems... with a Biographical Sketch of the Author, London 1824.
[Google Scholar]
Haustein B., Sposób łatwy uczenia się czytać po Angielsku podług reguł Sheridana i Walkera z niektóremi kawałkami prozą i wierszem, Wilno 1806.
[Google Scholar]
Hindmarsh J.H., The Juvenile Elocutionist, Comprised in a Series of Exercises in Prose and Verse..., Edinburgh 1828.
[Google Scholar]
Hort W.J., A General View of the Sciences and Arts: Equally Adapted to Domestic and School Education, t. 1-2, London 1822.
[Google Scholar]
Hort W.J., An Introduction to English Grammar: Equally Adapted to Domestic and School Education, London 1822.
[Google Scholar]
J.B., Kurs języka angielskiego podług metody T. Robertsona, w polskim języku ułożony przez J.B., Warszawa 1846.
[Google Scholar]
Jarnowski K., Ułatwiona grammatyka angielska zawierająca w sobie najpotrzebniejsze reguły z dołączeniem ćwiczeń, Poznań 1843.
[Google Scholar]
K.L.-S. [Krystyn Lach-Szyrma], Xiążka do wypisów angielskich z słownikiem, Wilno 1828.
[Google Scholar]
Kasprowicz E.L., Cornet J., Rozmowy w polskim i angielskim języku. A Manual of Polish and English Conversation, Leipzig 1863.
[Google Scholar]
Kuszel F., Rozmowy podręczne dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie Języka Angielskiego, Warszawa 1857.
[Google Scholar]
M.B.C. [Maria Balbina Ciemniewska], Sposób (nowy i łatwy) nauczenia się w krótkim czasie po angielsku bez nauczyciela, Warszawa 1860.
[Google Scholar]
Munde C., Erster Unterricht im englischen: Ein praktischer Lehrgang dieser Sprache, mit sorgfältiger Berücksichtigung der Aussprache..., wyd. 3, Dresden-Leipzig 1847.
[Google Scholar]
Ollendorff H.G., Nouvelle méthode pour apprendre une langue... appliquée à l’anglaise, wyd. 3, Paris 1854.
[Google Scholar]
Paryski A., Książka polsko-angielska. Nauka wymowy angielskiej, Toledo, OH 1900.
[Google Scholar]
Picket A., The Juvenile Expositor, or Sequel to the Common Spelling Book..., New York 1810.
[Google Scholar]
Reussner P. von, Plato v. Reussner’a Przewodnik dla podróżujących do Chicago i wogóle do Ameryki. Z najpotrzebniejszemi rozmówkami angielskiemi, Warszawa 1893.
[Google Scholar]
Rosienkiewicz M., Rozmowy, dla ułatwienia nauki jenzyka angielskiego, dla emigrantów polskich. Dialogues, to Facilitate the Acquisition of the English Language, by the Polish Emigrants, Philadelphia 1834.
[Google Scholar]
[Rykaczewski E.], A Complete Dictionary English and Polish and Polish and English Compiled from the Dictionaries of Johnson, Webster, Walker, Fleming and Tibbins, etc., from the Polish Lexicon of Linde and the Polish German Dictionary by Mrongovius. This Volume English and Polish... (t. 1); Dokładny słownik polsko-angielski i angielsko-polski, czerpany z najlepszych źródeł krajowych i obcych; a mianowicie ze słowników polskich: Lindego, Mrongoviusa i Ropelewskiego; z angielskich: Johnson, Webster, Walker, Fleming-Tibbins i innych. Ten tom polsko-angielski... (t. 2), Berlin 1849-1851.
[Google Scholar]
[Rykaczewski E.], Gramatyka języka angielskiego zebrana z dzieł D. Lowth, Murray, M’Culloch, Cobbett, Crombie, D’Orsey i innych dla użytku polskiej młodzieży, Berlin 1850.
[Google Scholar]
Sadler P., Grammaire pratique de la langue anglaise; ou, Méthode facile pour apprendre cette langue: développée d’une manière claire et précise par de nombreux exemples servant d’application aux règles simplifiées de la grammaire..., wyd. 2, Paris 1835.
[Google Scholar]
Walker J., A Critical Pronouncing Dictionary and Expositor of the English Language, London 1791.
[Google Scholar]
Opracowania
Birkbeck W.L., Towarzystwo Literackie Przyjaciół Polski, London-Paris 1885.
[Google Scholar]
Brzuska B., Filologia klasyczna w Szkole Głównej Warszawskiej, Wrocław 1992.
[Google Scholar]
Cieśla M., Dzieje nauki języków obcych w zarysie, Warszawa 1974.
[Google Scholar]
Erlicki F., Rys historyczny Instytutów Rolniczo-Leśnych w Królestwie Polskiem, Warszawa 1877.
[Google Scholar]
Estreicher K., Bibliografia polska XIX stulecia, t. 1: A-F, Kraków 1872.
[Google Scholar]
Homola I., Łopuszański B., Kapitan i dwie panny: krakowskie pamiętniki z XIX wieku, Kraków 1980.
[Google Scholar]
Homola-Skąpska I., „The Polish Exile”. Polskie czasopismo anglojęzyczne i jego redaktorzy (1833), „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2009, 1 (23).
[Google Scholar]
Jakubiak M., Pierwsza polska politechnika, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2017, 1-2.
[Google Scholar]
Jaroszyńska-Kirchmann A.D., The Polish Hearst: Ameryka-Echo and the Public Role of the Immigrant Press, Urbana 2015.
[Google Scholar]
Jaskuła R., Karol Forster. Emigracyjny działacz, pisarz i wydawca 1800-1879, Kraków 2002.
[Google Scholar]
Kieniewicz S., Akademia Medyko-Chirurgiczna i Szkoła Główna (1857-1869), [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1815, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1981.
[Google Scholar]
Kotlarska I., Elementy ramy wydawniczej najstarszych polskich podręczników do nauki języka angielskiego jako źródło wiedzy o tekstach, „Linguarum Silva” 2017, 6: Problemy języka i tekstu w perspektywie historycznej i współczesnej.
[Google Scholar]
Kotlarska I., Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze, „Socjolingwistyka” 2019, 33.
[Google Scholar]
Kotlarska I., Wpływ sytuacji komunikacyjnej na kształt dialogu w „Rozmowach podręcznych dla podróżujących do Londynu Polaków nieumiejących zupełnie języka angielskiego” (1857) Franciszka Kuszla, [w:] Wędrówka, podróż, migracja w języku i kulturze, red. E. Biłas-Pleszak, J. Przyklenk, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, Katowice 2018.
[Google Scholar]
Krajewska J., Bednarz A., Uniwersytet Warszawski 1870-1915: materiały bibliograficzne, t. 1, Warszawa 2002.
[Google Scholar]
Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania, Lwów 1880.
[Google Scholar]
L.J. [Ludwik Janowski], Kuszel Franciszek, [w:] Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana, serya I, t. 41, Warszawa 1908-1909.
[Google Scholar]
Landau S.I., Dictionaries. The Art and Craft of Lexicography, wyd. 2, Cambridge 2001.
[Google Scholar]
Maliszewski E., Bibljografja pamiętników polskich i Polski dotyczących (druki i rękopisy), Warszawa 1928.
[Google Scholar]
Miąso J., Trudne narodziny Politechniki Warszawskiej (przyczynek do dziejów polityki naukowej w Królestwie Polskim), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1989, 34 (4).
[Google Scholar]
Mikoś M.J., Bibliography of English Language Anthologies of Polish Literature, „The Polish Review” 1994, 39 (3).
[Google Scholar]
Modzelewska E., Marcin Rosienkiewicz – współtwórca emigracyjnego środowiska literackiego w Stanach Zjednoczonych XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2017, 18 (3).
[Google Scholar]
Modzelewska-Opara E., Debiuty Marcina Rosienkiewicza w Stanach Zjednoczonych, [w:] Debiuty Mickiewicza, debiuty romantyków. Studia. W 200. rocznicę debiutu wieszcza: 1818-2018, red. J. Ławski, Ł. Zabielski, Kraków 2021.
[Google Scholar]
Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1827/28, Warszawa 1827.
[Google Scholar]
Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1828/29, Warszawa 1828.
[Google Scholar]
Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1829/30, Warszawa 1829.
[Google Scholar]
Ogólny programmat kursów wykładać się maiących w szkole przygotowawczey do Instytutu Politechnicznego w roku szkolnym 1830/31, Warszawa 1830.
[Google Scholar]
Ostapowicz D., Boreml 1831, Warszawa 2008.
[Google Scholar]
Paczkowski A., Współtwórcy prasy polonijnej w Stanach Zjednoczonych Ameryki (Władysław Dyniewicz, Michał Kruszka, Antoni A. Paryski), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1992, 31 (3-4).
[Google Scholar]
[Piątkowski H.], Szary śmiech 1905-1907. Pamiętnik dziennikarza, Warszawa 1908.
[Google Scholar]
Podhajecka M., A History of Polish-English/English-Polish Bilingual Lexicography (1788-1947), Opole 2016.
[Google Scholar]
Podhajecka M., Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu, Kraków 2021.
[Google Scholar]
Podhajecka M., Szkic z dziejów leksykografii dwujęzycznej: Paweł Sobolewski i jego „Słownik angielsko-polski”… (1840), „Prace Filologiczne” 2016, (68).
[Google Scholar]
Podhajecka M., Tracing the Sources of Krystyn Lach-Szyrma’s English-Polish Dictionary (1828): Inspired or Borrowed?, [w:] Selected Proceedings of the 2012 Symposium on New Approaches in English Historical Lexis (HEL-LEX 3), red. R.W. McConchie i in., Somerville, MA 2013.
[Google Scholar]
Podsiadły A., Życie i czyny ułana spod Książa, „Gazeta Śremska” 2019, 29 (11-12).
[Google Scholar]
Podsiadły A., Józef Sas Kropiwnicki (1824-1906): życie i dzieła, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 39 (w opracowaniu).
[Google Scholar]
Ptaszyk M., Liceum Warszawskie. 1804-1831, Toruń 2020.
[Google Scholar]
Schiller J., Portret zbiorowy nauczycieli warszawskich publicznych szkół średnich 1795-1862, Warszawa 1998.
[Google Scholar]
Schnür-Pepłowski S., Wincenty Szeptycki (opowieść dziejowa), Lwów 1899.
[Google Scholar]
Schramm E., Dzieje nauki języka angielskiego i innych języków nowożytnych w Polsce w okresie zaborów (od schyłku I do narodzin II Rzeczpospolitej), Warszawa 2008.
[Google Scholar]
Skorowidz mieszkańców miasta Warszawy z przedmieściami na rok 1854, Warszawa 1854.
[Google Scholar]
Szwarc A., Akademia Medyko-Chirurgiczna i Szkoła Główna 1857-1869, [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1816-1915, red. T. Kizwalter, Warszawa 2016.
[Google Scholar]
Winiarz A., Andrzej Smolikowski – rektor Szkoły Departamentowej i Wojewódzkiej w Lublinie (1764-1839), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1990, 3-4.
[Google Scholar]
Wróblewska-Straus H., Chopin daleko rozsławił swe imię, Warszawa 1999.
[Google Scholar]
Zathey J., Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów, 1839-1869, Kraków 1962.
[Google Scholar]
Źródła prasowe
„Biblioteka Warszawska” 1871, t. 4. ([content)].
[Google Scholar]
„Dziennik Personalny” z 3 grudnia 1830 r., R. 11, nr 16 ([https://polona.pl/item/dziennik-personalny-r-11-nr-16-3-grudnia-1930,NDcxMTcyODk/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Gazeta Korespondenta Warszawskiego y Zagranicznego” z 9 października 1819 r., nr 81 ([https://polona.pl/item/gazeta-korrespondenta-warszawskiego-y-zagranicznego-1819-nr-81-9-pazdziernika-dodatek,MTA0NjY5Nzk1/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Gazeta Polska” z 4 stycznia 1866 r., R. 186, nr 3 ([https://polona.pl/item/gazeta-polska-dawniej-codzienna-nr-3-4-stycznia-1866,MTQ3NzQ0NDE/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Gazeta Radomska” z lipca 2016, nr 44.
[Google Scholar]
„Gazeta Warszawska” z 30 lipca 1821 r., nr 121 ([https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1821-nr-121-30-lipca,MTA5MTc2Mjg0/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Gazeta Warszawska” z 26 lipca 1825 r., nr 119 ([https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1825-nr-119-26-lipca-dod,Mjg1MDYwMzI/18/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Gazeta Warszawska” z 22 listopada 1857 r., nr 308 ([https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1857-nr-308-22-listopada,MTEyMjI0MzIy/1/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Gazeta Warszawska” z 2 kwietnia 1870 r., nr 72 ([https://polona.pl/item/gazeta-warszawska-1870-nr-72-2-kwietnia-dod,MjkwNjExODg/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Kłosy” z 30 maja-11 czerwca 1886 r., t. 6, nr 154 ([https://polona.pl/item/klosy-czasopismo-illustrowane-tygodniowe-1868-t-6-nr-154-11-czerwca,OTI4ODExOTI/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Kurjer Warszawski” z 3 (15) września 1871 r., R. 51, nr 202 ([https://polona.pl/item/kurjer-warszawski-r-51-nr-202-15-wrzesnia-1871-dod,MTA2NTMyODcx/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
„Tygodnik Ilustrowany” z 19 listopada 1887, seria IV, t. 10, nr 255 ([https://polona.pl/item/tygodnik-illustrowany-seria-4-t-10-nr-255-19-listopada-1887,Nzk5NTMyOQ/9/#info:metadata)].
[Google Scholar]
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego. Scrapbook of Colonel K. Lach-Szyrma. T. 1, kol. 276/1. T 2, kol. 276/2.
[Google Scholar]
Biblioteka Narodowa, Archiwum Ludwika Janowskiego [Notatki bio-bibliograficzne dotyczące osób z kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. T. 4: Kn-Kw], rps 7861 II ([https://polona.pl/item/notatki-bio-bibliograficzne-dotyczace-osob-z-kresow-wschodnich-dawnej-rzeczypospolitej,NTAzNzEwMzQ/0/#info:metadata)].
[Google Scholar]
Biblioteka Narodowa, sygn. 815.736 A. Kuszel, Franciszek [1864]. „Książka Podręczna do Uczenia się Języka Angielskiego dla Uczniów Szkoły Główney w Warszawie” ([https://polona.pl/item/ksiazka-podreczna-do-uczenia-sie-jezyka-angielskiego-dla-uczniow-szkoly-glowney-w,ODUwODczNzE/4/#info:metadata)].
[Google Scholar]
Muzeum Fryderyka Chopina, sygn. M/503. Fr. Kuszell [1834-1857], „Dziennik czynności osobistych od dnia 25 września 1834 roku”.
[Google Scholar]
Podgląd
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Prawa autorskie & Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (a). Co do zasady – autorzy, niebędący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, zachowują prawa autorskie, w tym prawa wydawnicze do artykułów, bez żadnych ograniczeń.
Prawa autorskie (b). Co do zasady – autorzy, będący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, nie zachowują praw autorskich, w tym praw wydawniczych do artykułów. W takich przypadkach właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Zielonogórski.
