„Daj Boże Oświecenie w Polsce!”. Określenia Boga w pierwszym roczniku czasopisma „Monitor”

Joanna Gorzelana

doi:10.34768/fp2015a4

Autor

Joanna Gorzelana Uniwersytet Zielonogórski
https://orcid.org/0000-0001-7368-6187 Joanna Gorzelana

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2015a4

Słowa kluczowe

oświecenie polskie • religia • „Monitor” • Bóg

Abstrakt

W artykule przedstawiono określenia Boga obecne w czasopiśmie „Monitor” w 1765 roku. Periodyk, propagując hasła oświeceniowe, nie podważał wiary w Boga. Pojawiają się w nim określenia Boga jako stworzyciela (Stwórca), władcy (Pan Najwyższy, Pan Zastępów), opiekuna (Opatrzność) i sędziego (wyrok boski, boski urząd sądzenia). Także skonwencjonalizowane zwroty (uchowaj Boże, daj Boże) odzwierciedlają religijny światopogląd redaktorów bądź korespondujących z nimi czytelników „Monitora”.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Joanna Gorzelana, Uniwersytet Zielonogórski

Adiunkt w Zakładzie Stylistyki Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. W pracy badawczej zajmuje się m.in. stylistyką tekstów religijnych epoki oświecenia oraz reminiscencjami języka Biblii we współczesnej polszczyźnie. Interesuje się także kulturą Górali czadeckich z Bukowiny.

Bibliografia

LITERATURA CYTOWANA

Aleksandrowska E., „Monitor” (1765-1785), [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, wyd. II poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków 1986, s. 293-298.
[Google Scholar]

Aleksandrowska E., Wstęp, [w:] „Monitor” 1765-1785. Wybór, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
[Google Scholar]

Bajerowa I., Kilka problemów stylistyczno-leksykalnych współczesnego polskiego języka religijnego, [w:] O języku religijnym. Zagadnienia wybrane, pod red. M. Karpluk, J. Sambor, Lublin 1988.
[Google Scholar]

Brzegowy T., Psalmy i inne Pisma, Toruń 1999.
[Google Scholar]

Dawidziak-Kładoczna M., Bóg w argumentacji Sejmu Wielkiego, [w:] W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa – między wiarą a polityką, t. 2, red. A. Szyndler, Częstochowa 2012.
[Google Scholar]

Dawidziak-Kładoczna M., Językowe aspekty kultury politycznej Sejmu Wielkiego, Częstochowa 2012.
[Google Scholar]

Ehrlich E., Określenia Boga w I księdze „Psalmów”, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1977, t. 30.
[Google Scholar]

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, wyd. III, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków 2003.
[Google Scholar]

Godyń J., „Od Adama i Ewy zaczynać”. Mały słownik biblizmów języka polskiego, Warszawa-Kraków 1995. Gorzelana J., Określenia Boga w tłumaczeniach „Psałterza” Jana Kochanowskiego, Franciszka Karpińskiego i Leopolda Staffa, [w:] Filologia Polska. Uniwersytet Zielonogórski, t. 4, Zielona Góra 2009.
[Google Scholar]

Gorzelana J., Właściwości językowo-stylistyczne poezji religijnej Franciszka Karpińskiego, Zielona Góra 2006.
[Google Scholar]

Gorzelana J., Wybrane wykładniki intensywności i ich funkcjonowanie w poezji religijnej polskiego oświecenia (w druku).
[Google Scholar]

Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.
[Google Scholar]

Janeczek S., Oświecenie chrześcijańskie. Z dziejów polskiej kultury filozoficznej, Lublin 1994.
[Google Scholar]

Jaworski J., Język publicystyki okresu powstania kościuszkowskiego, Opole 2013.
[Google Scholar]

Katechizm Kościoła katolickiego, wyd. Pallotinum Poznań 1994.
[Google Scholar]

Klimowicz M., Oświecenie, Warszawa 1972.
[Google Scholar]

Kostkiewiczowa T., Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław 2002.
[Google Scholar]

Koziara S., Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków 2001.
[Google Scholar]

Leszczyński Z., Imię Boga u Krasickiego, „Roczniki Humanistyczne” 1998, t. XLVI, z. 1 (zeszyt specjalny).
[Google Scholar]

Linde S. B., Słownik języka polskiego, wyd. drugie, poprawione i pomnożone staraniem i nakładem Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, t. 1-6, Lwów 1854-1860.
[Google Scholar]

Maciejewski J., Oświecenie, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, wyd. II poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków, 1986.
[Google Scholar]

Matuszczyk B., Idea Opatrzności Bożej w języku polskim dawniej i dziś, [w:] Idee chrześcijańskie w życiu Europejczyka, t. 1, red. A. Ceglińska, Z. Staszewskiej, Łódź 2002.
[Google Scholar]

Matuszewska P., Z problematyki „Monitora”, „Pamiętnik Literacki” 1959, z. 3-4.
[Google Scholar]

Matuszewska P., Z problematyki „Monitora”, „Pamiętnik Literacki” 1959, z. 3/4.
[Google Scholar]

Merkuriusz Polski [Krakow 3 januarij 1661, [image1.htm].
[Google Scholar]

Rospond S., Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław 1985.
[Google Scholar]

Rzepka W. R., Walczak B., Bóg i szatan w polszczyźnie XVI wieku, [w:] Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999.
[Google Scholar]

Suder P., Słownictwo poezji Adama Naruszewicza, Wałbrzych 2002.
[Google Scholar]

Szagun D., Formy z cząstką wszech-, [w:] Z zagadnień leksykalno-semantycznych: materiały trzeciej konferencji językoznawczej Profesora Bogusława Krei. Gdańsk, 2007. red. B. Milewska, S. Rzedzicka, Gdańsk 2009.
[Google Scholar]

Szczypa J., Jan Paweł Woronicz. Kerygmat narodowy i patriotyczny, Lublin 1999.
[Google Scholar]