Rola prasy dziecięcej w kształtowaniu kompetencji literackiej najmłodszych czytelników w dobie porozbiorowej

Marzanna Uździcka

doi:10.34768/fp2017a2

Autor

Marzanna Uździcka Uniwersytet Zielonogórski
https://orcid.org/0000-0002-3045-8771 Marzanna Uździcka

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2017a2

Słowa kluczowe

doba porozbiorowa • prasa XIX wieku • prasa dziecięca • kompetencja literacka • twórczość dla dzieci

Abstrakt

Przedmiotem analizy w artykule jest zagadnienie kształtowania kompetencji literackiej czytelnika dziewiętnastowiecznej prasy dla najmłodszych w trudnym dla instytucji oświatowych i wychowawczych okresie porozbiorowym. Periodyki dla dzieci w tym czasie nie tylko rozwijały uczucia i postawy patriotyczne wobec narodu i państwa, które utraciło niepodległość. Ze względu na dramatyczną sytuację szkolnictwa oraz postępującą rusyfikację i germanizację brały czynny udział w edukacji i stanowiły pomoc dydaktyczną dla powszechnego wówczas nauczania domowego. Pojęciem sterującym narracją w artykule jest kompetencja literacka, rozumiana jako zespół predyspozycji warunkujących „kontakt z dziełem”. Bliżej omówiono takie jej składniki, jak: zakres przekazywanej w czasopismach dla dzieci wiedzy o dziełach i ich twórcach; sposoby rozwijania wrażliwości na tekst literacki, potrzebnej do odbioru dzieła, jego rozumienia i interpretacji; sposoby wdrażania czytelnika do twórczej kreacji tekstu własnego.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Marzanna Uździcka, Uniwersytet Zielonogórski

Doktor habilitowany z zakresu językoznawstwa, pracownik Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zajmuje się językoznawstwem synchronicznym, szczególnie pragmatycznymi aspektami komunikacji językowej współczesnej i dawnej oraz genologią lingwistyczną, a także diachronicznym, a tu: problematyką kształtowania się naukowej odmiany polszczyzny XIX w. i językiem XIX-wiecznej prasy (w tym dziecięcej). Najnowsze badania dotyczą paragatunków w literaturze popularnej (głównie w jej odmianie fantasy). Autorka książek: Tytuł utworu literackiego. Studium lingwistyczne (2007); Studium kształtowania się kompetencji językowej agronoma. Analiza genologiczna, pragmatyczna i leksykalna „Wykładów” Władysława Majewskiego z lat 1848-1850 (2010).

Bibliografia

WYKAZ CYTATÓW

DD − „Dziennik dla Dzieci” 1830, t. 1, nr 1-73, [284321] [dostęp: lipiec 2016].
[Google Scholar]

PD − „Przyjaciel Dzieci. Pismo Tygodniowe”, Warszawa, 1861-1915:1861, R. 1, [164772] [dostęp: sierpień 2016].1862, R. 2, [164773] [dostęp: sierpień 2016].1863, R. 3, [164774] [dostęp: sierpień 2016].1865, R. 5, [164776] [dostęp: listopad 2016].1893, R. 44, [166224] [dostęp: styczeń 2017].
[Google Scholar]

PPL − „Przyjaciel Dzieci. Tygodnik z Rycinami, Poświęcony Nauce i Zabawie Dzieci”, Lwów 1848-1851, R. 3, [44688] [dostęp: luty 2016].
[Google Scholar]

RD − „Rozrywki dla Dzieci”, t. 1-2, Rok drugi, t. 3, Warszawa 1827.
[Google Scholar]

SZD – „Szkółka dla Dzieci. Pismo Miesięczne Poświęcone Nauce i Rozrywce dla Dzieci” 1850, t. 1, www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent/39768 [dostęp: listopad 2016].
[Google Scholar]

TD − „Tygodnik dla Dzieci” 1829, t. 3, nr 29, ebuw.uw.edu.pl › e-bUW › Journals [dostęp: lipiec 2016].
[Google Scholar]

WR – „Wieczory Rodzinne. Czasopismo Tygodniowe Ilustrowane dla Dzieci”, t. 4, Warszawa 1882.
[Google Scholar]

Z – „Zorza. Dziennik Młodemu Wiekowi Poświęcony” 1843, t. 4, rcin.org.pl/libra/publicationa/19601 [dostęp: październik-listopad 2016].
[Google Scholar]

LITERATURA CYTOWANA

Cysewski K., O literaturze dla dzieci i młodzieży, Olsztyn 2001.
[Google Scholar]

Czerkies T., Rozwijanie kompetencji literackiej – teksty prozatorskie na zajęciach języka polskiego jako obcego, [w:] W poszukiwaniu nowych rozwiązań: Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W. Miodunka i A. Seretna, Kraków 2008, s. 255-263.
[Google Scholar]

Dziki S., Czy prasa dopomogła Polakom wybić się na niepodległość, „Zeszyty Prasoznawcze” 1988, R. XXIX, nr 4, s. 5-19.
[Google Scholar]

Grabowski S., Na przyszły pożytek. Z dziejów polskiej prasy dla dzieci 1824–1939, Pułtusk 2001.
[Google Scholar]

Horbowski A, Wartości wychowawcze lwowskich czasopism dla dzieci i młodzieży („Przyjaciel dla Dzieci”, „Czytelnia dla Młodzieży”, [w:] Książki, czasopisma, biblioteki Krakowa i Lwowa XIX i XX wieku, red. J. Jarowiecki, Kraków 1993, s. 165-176.
[Google Scholar]

Kaniowska-Lewańska I., Prasa dla dzieci i młodzieży, [w:] eadem, Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864, Warszawa 1972, s. 121-176.
[Google Scholar]

Kuliczkowska K., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1864-1918. Zarys monograficzny. Materiały, Warszawa 1981.
[Google Scholar]

Książki, czasopisma, biblioteki Krakowa i Lwowa XIX i XX wieku, red. J. Jarowiecki, Kraków 1993.
[Google Scholar]

Libera L. , „Rozrywki dla Dzieci” jako czasopismo narodowe, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1982, 21/1, s. 5-16, [w:] bazhum.muzhp.pl/.../Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1982-t21-n1-s5- (czas dostępu: 23 stycznia 2016 r.).
[Google Scholar]

Markiewicz M., Literatura dla dzieci i młodzieży, [w:] Pozytywizm, Warszawa 2002, s. 338-351.
[Google Scholar]

Sławiński J., Socjologia literatury i poetyka historyczna, [w:] idem, Prace wybrane. T. 2. Dzieło - język – tradycja, Kraków 1998, s. 33-63.
[Google Scholar]

Zieliński A. R., Problematyka kompetencji czytelniczych – typologia publiczności czytającej, [w:] Książka i biblioteka w społeczeństwie, red. W. Adamiec, Warszawa – Radziejowice 1980, s. 121-144.
[Google Scholar]