Między literaturą a polityką – prywatność w prozie rozrachunków inteligenckich (1946-1948)
Słowa kluczowe
Abstrakt
Tematem artykułu jest proza rozrachunków inteligenckich, ukazująca się w latach 1946-1948 (Drewniany koń K. Brandysa, Jezioro Bodeńskie S. Dygata, Nagrobek S. Otwinowskiego oraz zbiór opowiadań P. Hertza pt. Sedan). Strategia narracyjna obecna w utworach sprzyja poszukiwaniu w nich pierwiastków autobiograficznych. Autorka śledzi związki między życiem politycznym pisarzy a kreacją stworzonych przez nich bohaterów literackich, zastanawia się, w jakim stopniu w dziełach są widoczne oczekiwania stawiane twórcom przez władzę komunistyczną w latach czterdziestych.
Bibliografia
LITERATURA CYTOWANA
Bikont A., Szczęsna J., Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Warszawa 2006.
[Google Scholar]
Biskup E., „Rozrachunki inteligenckie”. Problem adaptacji kategorii krytycznoliterackiej dla potrzeb historii literatury, „Ruch Literacki” 1988, z. 4-5.
[Google Scholar]
Brandys K., Drewniany koń, Warszawa 1946.
[Google Scholar]
Brandys K., Pomyślny wiatr, „Kuźnica” 1949, nr 32.
[Google Scholar]
Brzóstowicz M., Od inteligenta do fachowca. O projektowanej przemianie inteligencji w świecie wykreowanym w socrealistycznej literaturze, [w:] Presja i ekspresja. Zjazd szczeciński i socrealizm, red. D. Dąbrowska i P. Michałowski, Szczecin 2002.
[Google Scholar]
Brzóstowicz-Klajn M., Wołowiec G., „Twórczość”, [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński i W. Tomasik, Kraków 2004.
[Google Scholar]
Chałasiński J., Inteligencja polska – kapitalizm – mieszczaństwo – szlachta, „Kuźnica” 1946, nr 21.
[Google Scholar]
Chałasiński J., Polska w świetle swej genealogii społecznej, „Kuźnica” 1946, nr 4.
[Google Scholar]
Chałasiński J., Socjologia i historia inteligencji polskiej, „Kuźnica” 1946, nr 20.
[Google Scholar]
Chałasiński J., Społeczna genealogia inteligencji polskiej, Warszawa 1946.
[Google Scholar]
Czermińska M., Autobiograficzne formy, [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław 1992.
[Google Scholar]
Czermińska M., O autobiografii i autobiograficzności, [w:] Autobiografia, red. M. Czermińska, Gdańsk 2009.
[Google Scholar]
Czermińska M., Postawa autobiograficzna, [w:] Studia o narracji, red. J. Błoński i S. Jaworski, Wrocław 1982.
[Google Scholar]
Czyżak A., Kazimierz Brandys, Poznań 1998.
[Google Scholar]
Drewnowski T., Literatura polska 1944-1989. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, Kraków 2004.
[Google Scholar]
Dutka Cz. P., Mit i gest. Bohater kordianowski prozy rozrachunków inteligenckich, Zielona Góra 1986.
[Google Scholar]
Dygat S., Jezioro Bodeńskie, Warszawa 1987.
[Google Scholar]
Dygat S., [przemówienie na miejskiej konferencji partyjnej we Wrocławiu 28.11.1948], „Kuźnica” 1948, nr 51.
[Google Scholar]
Fik M., Kultura polska 1944-1956, [w:] Polacy wobec przemocy 1944-1956, red. B. Otwinowska i J. Żaryn, Warszawa 1996.
[Google Scholar]
Fiut A., Dowód nietożsamości. Proza Wilhelma Macha, Wrocław 1977.
[Google Scholar]
Głowiński M., Panorama powieściowa (O „Murach Jerycha” i „Niebie i ziemi” Tadeusza Brezy), [w:] M. Głowiński, Porządek, chaos, znaczenie: szkice o powieści współczesnej, Warszawa 1968.
[Google Scholar]
Gosk H., W kręgu „Kuźnicy”. Dyskusje krytycznoliterackie lat 1945-1948, Warszawa 1985.
[Google Scholar]
Gusdorf G., Warunki i ograniczenia autobiografii, [w:] Autobiografia, red. M. Czermińska, Gdańsk 2009.
[Google Scholar]
Gutkowska B., Powieści Stanisława Dygata. Czas i przestrzeń życia i marzenia, Katowice 1996.
[Google Scholar]
Hertz P., Dymitr Mojsiuk, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]
Hertz P., Porwanie Europy, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]
Hertz P., Sedan, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]
Hertz P., Ucieczka z krainy Lambertów, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]
Jarczyńska M., O „Nagrobku” Otwinowskiego, „Twórczość” 1947, nr 3.
[Google Scholar]
Jarosiński Z., Rok 1945 jako cezura literacka, [w:] Stare i nowe w literaturze najnowszej. Z problemów literatury polskiej po 1945 roku, red. L. Wiśniewska, Bydgoszcz 1996.
[Google Scholar]
Jarzębski J., Między realizmem a „prawdą” (o polskiej prozie po wojnie), [w:] Modele świata i człowieka. Szkice o powieści współczesnej, red. J. Święch, Lublin 1985.
[Google Scholar]
Kijowski A., Wielka plotka, [w:] A. Kijowski, Różowe i czarne, Kraków 1957.
[Google Scholar]
Kisielewski S., Młodości śpiewaj, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 21.
[Google Scholar]
Kisielewski S., Pożegnanie z felietonem, [w:] S. Kisielewski, Lata pozłacane, lata szare, Kraków 1989.
[Google Scholar]
Kisielewski S., Sprzysiężenie, Warszawa 1947.
[Google Scholar]
Kozłowska I., W objęciach Saturna. Melancholia w prozie rozrachunków inteligenckich (1945-1948), Poznań 2016.
[Google Scholar]
Koźniewski K., Historia co tydzień. Szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych 1944-1950, Warszawa 1977.
[Google Scholar]
Kulesza D., Przełom: lata 1944-1948 w literaturze polskiej, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 2.
[Google Scholar]
Lejeune Ph., Pakt autobiograficzny, przeł. A. W. Labuda, „Teksty” 1975, nr 5.
[Google Scholar]
Lubas-Bartoszyńska R., Od dokumentu do fikcji (rzecz o powieści autobiograficznej), [w:] R. Lubas-Bartoszyńska, Między autobiografią a literaturą, Warszawa 1993.
[Google Scholar]
Mach W., Dziecko w mrocznym labiryncie, „Twórczość” 1946, z. 6.
[Google Scholar]
Mach W., Szkice literackie, t. 1: W szkole krytyków, Warszawa 1971.
[Google Scholar]
Makowiecki A. Z., „Kuźnica”, [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław 1992.
[Google Scholar]
Markiewicz H., „Sedan”, czyli zwycięstwo pyrrusowe, „Twórczość” 1948, nr 6.
[Google Scholar]
Matuszewski R., Powieść o wielkiej iluzji, „Kuźnica” 1946, nr 22.
[Google Scholar]
Otwinowski S., Nagrobek, Warszawa 1946.
[Google Scholar]
Palska H., Inteligencja twórcza w latach 1948-1956, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia?, red. H. Domański, Warszawa 2008.
[Google Scholar]
Przybylski R. K., Autor zmistyfikowany albo „Jezioro Bodeńskie”, [w:] Autor i jego sobowtór, Wrocław 1987.
[Google Scholar]
Sam początek. Lata 1944-1948 w literaturze okresu Polski Ludowej, red. H. Gosk i B. Karwowska, Warszawa 2017.
[Google Scholar]
Sceptyk pełen wiary. Wspomnienia o Stefanie Otwinowskim, red. E. Otwinowska, W. Maciąg̨, Kraków 1979.
[Google Scholar]
Smulski J., Autobiografizm jako postawa i strategia artystyczna. Na materiale współczesnej prozy polskiej, „Pamiętnik Literacki” 1988, nr 4.
[Google Scholar]
Smulski J., Twórczość narracyjna Stefana Otwinowskiego, Toruń 1993.
[Google Scholar]
Sobolewska A., Polska proza psychologiczna (1945-1950), Wrocław 1979.
[Google Scholar]
Sokołowski M., „Rozrachunki inteligenckie” w prozie roczników siedemdziesiątych, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia?, red. H. Domański, Warszawa 2008.
[Google Scholar]
Stanzel F., Typowe formy powieści, [w:] Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym. Antologia, wybór, oprac., przeł. R. Handke, Kraków 1980.
[Google Scholar]
Stoff A., Początki autobiografii na tle problematyki „miejsc wyróżnionych” narracji, [w:] Formy i strategie wypowiedzi narracyjnej, red. C. Niedzielski i J. Speina, Toruń 1993.
[Google Scholar]
Szyszka M., Droga klerka. Filozofia sztuki Stefana Kisielewskiego, Kraków 2010.
[Google Scholar]
„Teksty Drugie” 2000, nr 1-2.
[Google Scholar]
Trzynadlowski J., Struktura relacji pamiętnikarskiej, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia, Kraków 1961.
[Google Scholar]
Urbanek M., Kisiel, Wrocław 1997.
[Google Scholar]
Wiszniowska M., Stańczyk Polski Ludowej. Rzecz o Stefanie Kisielewskim, Katowice 2004.
[Google Scholar]
Wołk M., Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa, Toruń 1999.
[Google Scholar]
Wołowiec G., „Kuźnica”, [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński i W. Tomasik, Kraków 2004.
[Google Scholar]
Wyka K., Pogranicze powieści, Warszawa 1989.
[Google Scholar]
Wysłouch S., Od socjologii do etyki. Wobec twórczości Kazimierza Brandysa, [w:] S. Wysłouch, Wyprzedaż semiotyki, red. M. Brzóstowicz-Klajn i B. Kaniewska, Poznań 2011.
[Google Scholar]
Zawodniak M., Literatura w stanie oskarżenia. Rola krytyki w życiu literackim socrealizmu, Warszawa 1998.
[Google Scholar]
Zawodniak M., Samokrytyka, [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński i W. Tomasik, Kraków 2004.
[Google Scholar]
Zaworska H., Po upadku mitów inteligenckich. O prozie tzw. obrachunków inteligenckich w latach 1945-1948, [w:] Z problemów literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i Z. Żabicki, t. 3, Warszawa 1965.
[Google Scholar]
Żabicki Z., „Kuźnica” i jej program literacki, Kraków 1966.
[Google Scholar]
Żółkiewski S., Próba diagnozy, „Kuźnica” 1945, nr 12.
[Google Scholar]
Podgląd
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Prawa autorskie & Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (a). Co do zasady – autorzy, niebędący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, zachowują prawa autorskie, w tym prawa wydawnicze do artykułów, bez żadnych ograniczeń.
Prawa autorskie (b). Co do zasady – autorzy, będący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, nie zachowują praw autorskich, w tym praw wydawniczych do artykułów. W takich przypadkach właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Zielonogórski.
