Geneza kanonu Pisma świętego
Słowa kluczowe
Abstrakt
Współczesne badania biblijne i teologiczne zwracają ożywioną uwagę na proces formowania się kanonu Pisma Świętego, zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu. Zauważamy w tym procesie kluczową rolę odgrywaną przez „regułę wiary” („regułę prawdy”), która stopniowo stała się kryterium weryfikującym pisma chrześcijańskie, umożliwiając jasne wskazanie tych, które mogą być uznane za podstawę wiary i życia Kościoła. Kluczową rolę w określeniu kanonu odegrali: Tertulian, Klemens Aleksandryjski, Hipolit Rzymski i Orygenes. Efektem ich poszukiwań biblijno-teologicznych stało się wypracowanie koncepcji kanonu w znaczeniu doktrynalno-literackim. W sprzyjających okolicznościach kulturowych i politycznych w pierwszej połowie IV wieku został on oficjalnie przyjęty w Kościele, stając się zasadą jego wiary i życia oraz konfrontowania się z otaczającym go światem.
Bibliografia
Atanasius Alexandrinus, De decretis Nicaenae synodi, [w:] Patrologia Graeca, t. 25, Parisiis 1857.
[Google Scholar]
Atanasius Alexandrinus, Epistula festales 39, [w:] Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura, Edizione bilingue, Bologna 1993, nr 14-15.
[Google Scholar]
Clemens Alexandrinus, Stromata. Tłumaczenie polskie: Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, przeł. J. Niemirska-Pliszczyńska, t. 1, Warszawa 1994.
[Google Scholar]
Cyrillus Hierosolymitanus, Catechesis. Tłumaczenie polskie: Cyryl Jerozolimski, Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne, przeł. W. Kania, Kraków 2000 (Biblioteka Ojców Kościoła, 14).
[Google Scholar]
Eusebius Caesariensis, De vita Constantini, [w:] Patrologia Graeca, t. 20, Parisiis 1857.
[Google Scholar]
Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica. Tłumaczenie polskie: Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, przeł. A. Lisiecki, Poznań 1924 (Pisma Ojców Kościoła, 3).
[Google Scholar]
Fragmentum Muratorianum, [w:] Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura, Edizione bilingue, Bologna 1993, nr 1-7.
[Google Scholar]
Hippolytus, Commentarius in Danielem, [w:] Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderte, t. 1: Hippolytus, Leipzig 1897.
[Google Scholar]
Ignatius Antiochenus, Ad Magnesios; Ad Romanos; Ad Philadelphenses. Tłumaczenie polskie: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, przeł. A. Świderkówna, Kraków 1998 (Biblioteka Ojców Kościoła, 10).
[Google Scholar]
Irenaeus, Adversus haereses. Tłumaczenie polskie: Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, przeł. J. Brylowski, Pelplin 2018.
[Google Scholar]
Irenaeus, Demonstratio praedicationis apostolicae. Tłumaczenie polskie: Ireneusz z Lyonu, Wykład nauki apostolskiej, przeł. W. Myszor, Kraków 1997 (Źródła Myśli Teologicznej, 7).
[Google Scholar]
Origenes, Commentarii in Iohannem. Tłumaczenie polskie: Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana, przeł. S. Kalinkowski, Kraków 2003 (Źródła Myśli Teologicznej, 27).
[Google Scholar]
Origenes, Commentarium in Matthaeum, [w:] Patrologia Graeca, t. 13, Parisiis 1857.
[Google Scholar]
Origenes, De principiis. Tłumaczenie polskie: Orygenes, O zasadach, przeł. S. Kalinkowski, Kraków 1996 (Źródła Myśli Teologicznej, 1).
[Google Scholar]
Origenes, In librum Iesu Nave homiliae, [w:] Patrologia Graeca, t. 12, Parisiis 1857.
[Google Scholar]
Tertullianus, Adversus Marcionem, [w:] Patrologia Latina, t. 2, Parisiis 1879.
[Google Scholar]
Literatura pomocnicza
Balthasar von H.U., Kim jest chrześcijanin?, przeł. F. Wycisk, Paris 1971.
[Google Scholar]
Boulluec Le A., Le probléme de l’extension du Canon des Écritures aux premiers siècles, „Recherches de Science Religieuse” 2004 (92).
[Google Scholar]
Brent A., Hippolytus and the Roman Church in the Third Century. Communities in Tension before the Emergence of a Monarch Bishop, Leiden 1995 [recenzja: P. Vallin, „Recherches de Science Religieuse” 1997 (85)].
[Google Scholar]
Bruce F.F., Testimonianze extrabibliche su Gesù. Da Giuseppe Flavio al Corano, Torino 2003.
[Google Scholar]
Concilium Laodicenum, can. 59, [w:] Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura, Edizione bilingue, Bologna 1993, nr 11.
[Google Scholar]
Die Einheit der Schrift und Vielfalt des Kanons, red. J. Barton, M. Wolter, Berlin 2003.
[Google Scholar]
Fedouille J.-C., Tertullien et la conversion de la culture antique, Paris 1972.
[Google Scholar]
Gargano G.I., Clemente e Origene nella Chiesa cristiana alessandrina. Estraneità, dialogo o inculturazione?, Cinisello Balsamo 2011.
[Google Scholar]
Georgi D., The Opponents of Paul in Second Corinthian, Edinburgh 1987.
[Google Scholar]
Grafton A., Williams M., Come il cristianesimo ha trasformato il libro, Roma 2019.
[Google Scholar]
Hahnemann G.M., The Muratorian Fragment and the Development of the Canon, Oxford 1992.
[Google Scholar]
Helmer C., Landmesser C., One Scripture or Many? Canon from Biblical, Theological and Philosophical Perspectives, Oxford 2004.
[Google Scholar]
Homer, the Bible and Beyond. Literary and Religious Canons in the Ancient World, red. M. Finkelberg, G.G. Stroumsa, Leiden 2003.
[Google Scholar]
Kalin E.R., Re-examination New Testament Canon History, I. The Canon of Origen, „Currents in Theology and Mission” 1990 (17).
[Google Scholar]
Królikowski J., Geneza „dwóch Testamentów” Pisma Świętego, „Vox Patrum” 2020 (73).
[Google Scholar]
Królikowski J., Początki Pism chrześcijańskich, [w:] Dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół (Kol 1,24). Księga Pamiątkowa Księdza Profesora Antoniego Paciorka z okazji Złotego Jubileuszu Kapłaństwa, red. G.M. Baran, Częstochowa 2019.
[Google Scholar]
McDonald L.M., The Formation of the Christian Biblical Canon, Peabody Mass. 1995.
[Google Scholar]
Mees M., Die Zitate aus dem Neuen Testament bei Clemens von Alexandrien, t. 1-2, Bari 1970.
[Google Scholar]
Pietras H., Sobór Nicejski (325). Kontekst religijny, polityczny, dokumenty, komentarze, Kraków 2013 (Myśl Teologiczna, 74).
[Google Scholar]
Pilarczyk K., Biblia chrześcijan. Wprowadzenie religioznawcze, historyczne i literackie, Kraków 2020.
[Google Scholar]
Rothschild C.K., The Muratorian Fragment as Roman Fake, „Novum Testamentum” 2018 (60).
[Google Scholar]
Sawa R., Muratori Ludovico Antonio, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 13, Lublin 2009.
[Google Scholar]
Simonetti M., La sacra Scrittura nella Chiesa delle origini (I-II secolo). Significato e interpretazione, [w:] La Bibbia nei Padri della Chiesa. L’AnticoTestamento, red. M. Naldini, Bologna 1999.
[Google Scholar]
Starowieyski M., Szymusiak J.M., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2018.
[Google Scholar]
Stramare T., La S. Scrittura come scienza della salvezza, „Miscellanea Lateranense” 1974-1975 (40-41).
[Google Scholar]
Sundberg A.S., Canon Muratori. A Fourth-Century List, „Harvard Theological Review” 1973 (66).
[Google Scholar]
Szlaga J., Kanon Muratoriego, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 8, Lublin 2000.
[Google Scholar]
The Biblical Canons, red. J.-M. Auwers, H.J. de Jonge, Leuven 2003.
[Google Scholar]
VanderKam J.C., From Revelation to Canon. Studies in the Hebrew Bible and Second Temple Literature, Leiden 2000.
[Google Scholar]
Veltri G., Libraries, Translations and »Canonic« Texts. The Septuagint, Aquila and Ben Sira in the Jewish and Christian Traditions, Leiden 2006.
[Google Scholar]
Verheyden J., The Canon Muratori. A Matter of Dispute, [w:] The Biblical Canons, red. J.-M. Auwers, H.J. de Jonge, Leuven 2003.
[Google Scholar]
Wyrick J., The Ascension of Authorship. Attribution and Canon Formation in Jewish, Hellenistic and Christian Traditions, Cambridge Mass. 2004.
[Google Scholar]
Podgląd
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Prawa autorskie & Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (a). Co do zasady – autorzy, niebędący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, zachowują prawa autorskie, w tym prawa wydawnicze do artykułów, bez żadnych ograniczeń.
Prawa autorskie (b). Co do zasady – autorzy, będący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, nie zachowują praw autorskich, w tym praw wydawniczych do artykułów. W takich przypadkach właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Zielonogórski.
