Na marginesie i wokół zagadkowego rebusu z 1621 roku

Radosław Sztyber

doi:10.34768/fp2015a3

Authors

Radosław Sztyber University of Zielona Góra
https://orcid.org/0000-0003-2955-1597 Radosław Sztyber

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2015a3

Keywords

Polish occasional literature of XVII century • Khotyn war in 1621 • rebus • Samuel Łaszcz

Abstract

The abovementioned leaflet is known by a few specialists, and its previous descriptions seem to be inappropriate because of some quite obvious mistakes concernig i.a. the number of debaters or the time of this written relic’s publication. The new verified data allow to organize our knowledge about the dialogue and form the basis for identifying a real person hidden in the literary and plastic rebus (included in the print). A lot of tracks lead to Samuel Łaszcz – a famous soldier, brawler, liar and jester. Probably it was him who was portrayed with a Baroque woodcut representing a clown but he appears as ‘just a bit’ of buffoon. This man had serious reasons to stay in disguise because he was frequently outlawed and received his first ever sentence of banishment just in the year of printing the studied booklet. Such a solution of the riddle should be regarded as a hypothesis although it is based on historical facts and Łaszcz’s biography confronted with the brochure from 1621.

Views Count

2024

Download data is not yet available.

Author Biography

Radosław Sztyber, University of Zielona Góra

Employee of the Institute of Polish Philology at the University of Zielona Góra. In his works, he focuses on Old Polish literature (especially the 17th century), and also engages in editorial endeavors. He has published and commented on several written Baroque monuments, including the famous and controversial Wywód jadynowłasnego kraje świata by Wojciech Dembołęcki. He is currently researching a group of leaflets concerning the Chocim campaign of 1621. Author of six book monographs and several dozen sketches.

References

LITERATURA CYTOWANA (WYBÓR)

Antologia literatury sowizdrzalskiej, oprac. i wstęp S. Grzeszczuk, wyd. 2, Kraków 1985, BN I, nr 186.
[Google Scholar]

Bielski J., Widok Królestwa Polskiego ze wszystkiemi województwami [...], Poznań 1763.
[Google Scholar]

Bobrzyński M., Stańczyk, Kraków 1883.
[Google Scholar]

Buchwald-Pelcowa P., „Imiona nasze wiek wiekowi podawać będzie...” Kilka kartek z dziejów sławy wojny chocimskiej 1621 roku, [w:] Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, red. W. Pawlak i M. Piskała, Warszawa 2011.
[Google Scholar]

Chlebowski W., Królów i cesarzów tureckich dzieła abo sprawy [...]. Przy tym Prognosticon o upadku ich monarchijej przez Pana Północnego, Kraków 1612.
[Google Scholar]

Grzeszczuk S., Błazeńskie zwierciadło. Rzecz o humorystyce sowizdrzalskiej XVI i XVII wiueku, wyd. 2, Kraków 1994.
[Google Scholar]

Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, przeł. Z. Kubiak i J. Radożycki, wstęp E. Dąbrowski i W. Malej, komentarzem opatrzył J. Radożycki, Warszawa 2001.
[Google Scholar]

Juszyński H., Dykcjonarz poetów polskich, t. 2, Kraków 1820.
[Google Scholar]

Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa, t. 2, Kraków 1912.
[Google Scholar]

Kotarski H., Łaszcz Samuel, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973.
[Google Scholar]

Kroczak J., „Jeśli mię wieźdźba prawdziwa uwodzi...” Prognostyki i znaki cudowne w polskiej literaturze barokowej, Wrocław 2006.
[Google Scholar]

Kronika Marcina Bielskiego, wyd. K. J. Turowski, t. 2, Sanok 1856.
[Google Scholar]

Kronika polska Marcina Bielskiego, wyd. J. Bielski, Kraków 1597.
[Google Scholar]

Kucharczyk M., Sposoby kreacji postaci Jana Karola Chodkiewicza w „Pamiątce rycerstwa sarmackiego” Wojciecha Rakowskiego (?) i „Chorągwi Sauromatckiej w Wołoszech” Marcina Paszkowskiego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2008, t. 5.
[Google Scholar]

Kuran M., „Chorągiew sauromatcka w Wołoszech” Marcina Paszkowskiego jako przykład epickich nowin poświęconych batalii chocimskiej z 1621 roku, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia litteraria Polonica 2008, t. 10.
[Google Scholar]

Kuran M., Marcin Paszkowski — poeta okolicznościowy i moralista z pierwszej połowy XVII wieku, Łódź 2012.
[Google Scholar]

Literatura mieszczańska w Polsce od końca XVI do końca XVII wieku, oprac. K. Budzyk, H. Budzykowa, J. Lewański, Warszawa 1954.
[Google Scholar]

Mandeville J., The Travels of Sir John Mandeville, „in modern spelling”, Londyn 1900.
[Google Scholar]

Mikołaj Rej. Pisma wierszem, wstęp i oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1954, BN I, nr 151.
[Google Scholar]

Muczkowski J., Zbiór odcisków drzeworytów w różnych dziełach polskich w XVI i XVII wieku odbitych, a teraz w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego zachowane, Kraków 1849.
[Google Scholar]

Nicephori Gregorae Byzantinae Historiae libri XXXVII, wyd. J. P. Migne, t. 148, Paryż 1865 (Patrologia Graeca).
[Google Scholar]

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. 6, Lwów 1841.
[Google Scholar]

Niesiecki K., Korona polska przy złotej wolności starożytnemi [...] klejnotami [...] ozdobiona, t. 3, Lwów 1740.
[Google Scholar]

Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971.
[Google Scholar]

Nowy Korbut. Piśmiennictwo staropolskie, t. 2, oprac. zespół pod kier. R. Pollaka, Warszawa 1964.
[Google Scholar]

Paprocki B., Gniazdo cnoty, skąd herby rycerstwa sławnego Królestwa Polskiego [...] początek swój mają, Kraków 1578.
[Google Scholar]

Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858.
[Google Scholar]

Pauli Ż., Przedmowa, [w:] Pamiętniki o wyprawie chocimskiej, wyd. Ż. Pauli, Kraków 1853.
[Google Scholar]

Podhorodecki L., Chocim 1621, wyd. 2, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Pokora J., Nosce te ipsum. Studium z ikonografii błazna, [w:] Historia sztuki, z. 1, Warszawa 1996.
[Google Scholar]

Potocki W., Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, gniazdo i perspektywa staroświeckiej cnoty, płodnej Matki [...], Kraków 1696.
[Google Scholar]

Raby J., Mehmed the Conqueror and the Equestrian Statue of the Augustaion, „Illinois Classical Studies” 1987, z. 12 (2).
[Google Scholar]

Redway J. W., Sir John Mandeville, [w:] Voyages and Travels by Sir John Mandeville, wyd. A. Layard, Nowy Jork 1899.
[Google Scholar]

Schedel H., Liber chronicarum, Norymberga 1492.
[Google Scholar]

Stryjkowski M., O wolności Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a o srogim zniewoleniu [...] jarzmem tureckim [...], Kraków 1575.
[Google Scholar]

Sznajder M., Między „Diariuszem” Prokopa Zbigniewskiego a „Chorągwią sauromatcką” Marcina Paszkowskiego — pamiętnikarski wzorzec prozą i jego wierszowane powielenie propagandowe, Scripta Humana. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, t. 2: Historia i historie, red. D. Kulczycka i R. Sztyber, Zielona Góra 2014.
[Google Scholar]

Sztyber R., O wymowie „Chorągwi sauromatckiej” Marcina Paszkowskiego, [w:] Scripta Humana. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, t. 1: Interpretacje i reinterpretacje, red. D. Kulczycka i M. Mikołajczak, Zielona Góra 2013.
[Google Scholar]

Sztyber R., W oczekiwaniu na wytęsknione i „pocieszne nowiny” z 1621 roku. Zapomniany „prolog” do „Diariusza” Prokopa Zbigniewskiego, Scripta Humana. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, t. 2: Historia i historie, red. D. Kulczycka i R. Sztyber, Zielona Góra 2014.
[Google Scholar]

Sztyber R., Wokół dwóch broszur z czasów chocimskich bojów z 1621 roku (o potrzebie reedycji, relektury i o niezbędnych rewizjach), Zielonogórskie Studia Bibliotekoznawcze, z. 5 (Książka i czytelnictwo na Środkowym Nadodrzu na przestrzeni wieków), red. A. Buck, P. Bartkowiak i D. Kotlarek, Zielona Góra 2013.
[Google Scholar]

Sztyber R., Wymiar (quasi)religijny polskich gazet ulotnych o batalii chocimskiej z 1621 roku i kilka przyczynków (przegląd wybranych zagadnień), „Tematy i Konteksty” 2016.
[Google Scholar]

Tretiak J., Historia wojny chocimskiej 1621 r., Lwów 1889.
[Google Scholar]

Twardowski S., Przeważna legacyja jaśnie oświeconego książęcia Kr[z]ysztofa Zbaraskiego [...] od Zygmunta III [...] do sołtana [...] Mustafy [...], Kraków 1639.
[Google Scholar]

Weryha Darowski A., Samuel Łaszcz. Strażnik koronny, Kijów 1865.
[Google Scholar]

Zawadzki K., Gazety ulotne polskie i Polski dotyczące XVI-XVIII wieku. Bibliografia, t. 1: 1514-1661, Wrocław 1977.
[Google Scholar]