Między literaturą a polityką – prywatność w prozie rozrachunków inteligenckich (1946-1948)

Izabela Kozłowska

doi:10.34768/fp2018a7

Authors

Izabela Kozłowska Adam Mickiewicz University in Poznań
https://orcid.org/0000-0001-7540-5510 Izabela Kozłowska

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2018a7

Keywords

the literature of retribution • politics and literature

Abstract

The subject of the article is the prose dealing with intelligentsia settlements, published in the years 1946-1948 (Drewniany koń [Wooden horse] by K. Brandys, Jezioro Bodeńskie [The Constance Lake] by S. Dygat, Nagrobek [Tombstone] by S. Otwinowski and P. Hertz’s short story collection entitled Sedan). Narrative strategy present in the literary works fosters the search for autobiographical elements. The author investigates relationship between the writers’ political lives and the lives of literary figures created by them, wondering to what extent the expectations placed upon writers by communist authorities in the 1940s are visible.

Views Count

2024

Download data is not yet available.

Author Biography

Izabela Kozłowska, Adam Mickiewicz University in Poznań

Born in 1979, PhD in humanities. Her research interests include Polish post-war literature, melancholic issues, and the methodology of teaching literature and Polish language. Author of the book In the Embrace of Saturn. Melancholia in the Prose of Intelligentsia's Settlements (1946-1948). She has published in "Przestrzenie Teorii", "Kresy", "Polonistyka", "Język Polski w Liceum". Polish teacher and school theatre instructor.

References

LITERATURA CYTOWANA

Bikont A., Szczęsna J., Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Warszawa 2006.
[Google Scholar]

Biskup E., „Rozrachunki inteligenckie”. Problem adaptacji kategorii krytycznoliterackiej dla potrzeb historii literatury, „Ruch Literacki” 1988, z. 4-5.
[Google Scholar]

Brandys K., Drewniany koń, Warszawa 1946.
[Google Scholar]

Brandys K., Pomyślny wiatr, „Kuźnica” 1949, nr 32.
[Google Scholar]

Brzóstowicz M., Od inteligenta do fachowca. O projektowanej przemianie inteligencji w świecie wykreowanym w socrealistycznej literaturze, [w:] Presja i ekspresja. Zjazd szczeciński i socrealizm, red. D. Dąbrowska i P. Michałowski, Szczecin 2002.
[Google Scholar]

Brzóstowicz-Klajn M., Wołowiec G., „Twórczość”, [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński i W. Tomasik, Kraków 2004.
[Google Scholar]

Chałasiński J., Inteligencja polska – kapitalizm – mieszczaństwo – szlachta, „Kuźnica” 1946, nr 21.
[Google Scholar]

Chałasiński J., Polska w świetle swej genealogii społecznej, „Kuźnica” 1946, nr 4.
[Google Scholar]

Chałasiński J., Socjologia i historia inteligencji polskiej, „Kuźnica” 1946, nr 20.
[Google Scholar]

Chałasiński J., Społeczna genealogia inteligencji polskiej, Warszawa 1946.
[Google Scholar]

Czermińska M., Autobiograficzne formy, [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław 1992.
[Google Scholar]

Czermińska M., O autobiografii i autobiograficzności, [w:] Autobiografia, red. M. Czermińska, Gdańsk 2009.
[Google Scholar]

Czermińska M., Postawa autobiograficzna, [w:] Studia o narracji, red. J. Błoński i S. Jaworski, Wrocław 1982.
[Google Scholar]

Czyżak A., Kazimierz Brandys, Poznań 1998.
[Google Scholar]

Drewnowski T., Literatura polska 1944-1989. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, Kraków 2004.
[Google Scholar]

Dutka Cz. P., Mit i gest. Bohater kordianowski prozy rozrachunków inteligenckich, Zielona Góra 1986.
[Google Scholar]

Dygat S., Jezioro Bodeńskie, Warszawa 1987.
[Google Scholar]

Dygat S., [przemówienie na miejskiej konferencji partyjnej we Wrocławiu 28.11.1948], „Kuźnica” 1948, nr 51.
[Google Scholar]

Fik M., Kultura polska 1944-1956, [w:] Polacy wobec przemocy 1944-1956, red. B. Otwinowska i J. Żaryn, Warszawa 1996.
[Google Scholar]

Fiut A., Dowód nietożsamości. Proza Wilhelma Macha, Wrocław 1977.
[Google Scholar]

Głowiński M., Panorama powieściowa (O „Murach Jerycha” i „Niebie i ziemi” Tadeusza Brezy), [w:] M. Głowiński, Porządek, chaos, znaczenie: szkice o powieści współczesnej, Warszawa 1968.
[Google Scholar]

Gosk H., W kręgu „Kuźnicy”. Dyskusje krytycznoliterackie lat 1945-1948, Warszawa 1985.
[Google Scholar]

Gusdorf G., Warunki i ograniczenia autobiografii, [w:] Autobiografia, red. M. Czermińska, Gdańsk 2009.
[Google Scholar]

Gutkowska B., Powieści Stanisława Dygata. Czas i przestrzeń życia i marzenia, Katowice 1996.
[Google Scholar]

Hertz P., Dymitr Mojsiuk, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]

Hertz P., Porwanie Europy, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]

Hertz P., Sedan, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]

Hertz P., Ucieczka z krainy Lambertów, [w:] P. Hertz, Sedan, Warszawa 1948.
[Google Scholar]

Jarczyńska M., O „Nagrobku” Otwinowskiego, „Twórczość” 1947, nr 3.
[Google Scholar]

Jarosiński Z., Rok 1945 jako cezura literacka, [w:] Stare i nowe w literaturze najnowszej. Z problemów literatury polskiej po 1945 roku, red. L. Wiśniewska, Bydgoszcz 1996.
[Google Scholar]

Jarzębski J., Między realizmem a „prawdą” (o polskiej prozie po wojnie), [w:] Modele świata i człowieka. Szkice o powieści współczesnej, red. J. Święch, Lublin 1985.
[Google Scholar]

Kijowski A., Wielka plotka, [w:] A. Kijowski, Różowe i czarne, Kraków 1957.
[Google Scholar]

Kisielewski S., Młodości śpiewaj, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 21.
[Google Scholar]

Kisielewski S., Pożegnanie z felietonem, [w:] S. Kisielewski, Lata pozłacane, lata szare, Kraków 1989.
[Google Scholar]

Kisielewski S., Sprzysiężenie, Warszawa 1947.
[Google Scholar]

Kozłowska I., W objęciach Saturna. Melancholia w prozie rozrachunków inteligenckich (1945-1948), Poznań 2016.
[Google Scholar]

Koźniewski K., Historia co tydzień. Szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych 1944-1950, Warszawa 1977.
[Google Scholar]

Kulesza D., Przełom: lata 1944-1948 w literaturze polskiej, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 2.
[Google Scholar]

Lejeune Ph., Pakt autobiograficzny, przeł. A. W. Labuda, „Teksty” 1975, nr 5.
[Google Scholar]

Lubas-Bartoszyńska R., Od dokumentu do fikcji (rzecz o powieści autobiograficznej), [w:] R. Lubas-Bartoszyńska, Między autobiografią a literaturą, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Mach W., Dziecko w mrocznym labiryncie, „Twórczość” 1946, z. 6.
[Google Scholar]

Mach W., Szkice literackie, t. 1: W szkole krytyków, Warszawa 1971.
[Google Scholar]

Makowiecki A. Z., „Kuźnica”, [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław 1992.
[Google Scholar]

Markiewicz H., „Sedan”, czyli zwycięstwo pyrrusowe, „Twórczość” 1948, nr 6.
[Google Scholar]

Matuszewski R., Powieść o wielkiej iluzji, „Kuźnica” 1946, nr 22.
[Google Scholar]

Otwinowski S., Nagrobek, Warszawa 1946.
[Google Scholar]

Palska H., Inteligencja twórcza w latach 1948-1956, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia?, red. H. Domański, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Przybylski R. K., Autor zmistyfikowany albo „Jezioro Bodeńskie”, [w:] Autor i jego sobowtór, Wrocław 1987.
[Google Scholar]

Sam początek. Lata 1944-1948 w literaturze okresu Polski Ludowej, red. H. Gosk i B. Karwowska, Warszawa 2017.
[Google Scholar]

Sceptyk pełen wiary. Wspomnienia o Stefanie Otwinowskim, red. E. Otwinowska, W. Maciąg̨, Kraków 1979.
[Google Scholar]

Smulski J., Autobiografizm jako postawa i strategia artystyczna. Na materiale współczesnej prozy polskiej, „Pamiętnik Literacki” 1988, nr 4.
[Google Scholar]

Smulski J., Twórczość narracyjna Stefana Otwinowskiego, Toruń 1993.
[Google Scholar]

Sobolewska A., Polska proza psychologiczna (1945-1950), Wrocław 1979.
[Google Scholar]

Sokołowski M., „Rozrachunki inteligenckie” w prozie roczników siedemdziesiątych, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia?, red. H. Domański, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Stanzel F., Typowe formy powieści, [w:] Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym. Antologia, wybór, oprac., przeł. R. Handke, Kraków 1980.
[Google Scholar]

Stoff A., Początki autobiografii na tle problematyki „miejsc wyróżnionych” narracji, [w:] Formy i strategie wypowiedzi narracyjnej, red. C. Niedzielski i J. Speina, Toruń 1993.
[Google Scholar]

Szyszka M., Droga klerka. Filozofia sztuki Stefana Kisielewskiego, Kraków 2010.
[Google Scholar]

„Teksty Drugie” 2000, nr 1-2.
[Google Scholar]

Trzynadlowski J., Struktura relacji pamiętnikarskiej, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia, Kraków 1961.
[Google Scholar]

Urbanek M., Kisiel, Wrocław 1997.
[Google Scholar]

Wiszniowska M., Stańczyk Polski Ludowej. Rzecz o Stefanie Kisielewskim, Katowice 2004.
[Google Scholar]

Wołk M., Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa, Toruń 1999.
[Google Scholar]

Wołowiec G., „Kuźnica”, [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński i W. Tomasik, Kraków 2004.
[Google Scholar]

Wyka K., Pogranicze powieści, Warszawa 1989.
[Google Scholar]

Wysłouch S., Od socjologii do etyki. Wobec twórczości Kazimierza Brandysa, [w:] S. Wysłouch, Wyprzedaż semiotyki, red. M. Brzóstowicz-Klajn i B. Kaniewska, Poznań 2011.
[Google Scholar]

Zawodniak M., Literatura w stanie oskarżenia. Rola krytyki w życiu literackim socrealizmu, Warszawa 1998.
[Google Scholar]

Zawodniak M., Samokrytyka, [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński i W. Tomasik, Kraków 2004.
[Google Scholar]

Zaworska H., Po upadku mitów inteligenckich. O prozie tzw. obrachunków inteligenckich w latach 1945-1948, [w:] Z problemów literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i Z. Żabicki, t. 3, Warszawa 1965.
[Google Scholar]

Żabicki Z., „Kuźnica” i jej program literacki, Kraków 1966.
[Google Scholar]

Żółkiewski S., Próba diagnozy, „Kuźnica” 1945, nr 12.
[Google Scholar]