Ślady robactwa. Drobiazgi zoomorficzne w twórczości Stefana Witwickiego

Grzegorz Igliński

doi:10.34768/fp2022a12

Authors

Grzegorz Igliński University of Warmia and Mazury in Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-1548-9211 Grzegorz Igliński

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2022a12

Keywords

romanticism • Stefan Witwicki • vermin • worm • insect

Abstract

This text examines the literary works by Stefan Witwicki using subject criticism and a micrological perspective. The considerations are largely cataloguing-document in nature. Their purpose is to look at the intensity of the occurrence of terms related to insects and bugs, their functions and meanings. The text considers the context of cultural tradition and symbolism established by such usage. The conducted review indicates that insects and vermin are referred to infrequently. They may be encountered in different genres of texts, but they do not form a particular dominating component in the imagery. The vermin have two meanings in the poet’s works, representing the poverty of human existence and death. The spider is also linked to death. The butterfly and bee are traditionally associated with spring, meaning hope, rebirth, beauty, joy and happiness. The conventional term “chase (catch) the butterflies” functions in both positive (when it applies to high-flight dreams) and negative meanings (when it indicates reckless dealings with follies). In both cases, it stresses the volatility of experiences. The words “ant”, the Polish diminutive of ant “mróweczka”, and “anthill” do not diverge from the meanings associated with them. They express respectively: laboriousness, mediocrity or an agitated crowd of people. Locusts and flies served Witwicki in criticising human behaviour. He compares Russian soldiers devastating Poland to locusts. On the other hand, flies represent the mentality of then-contemporary tradesmen. Witwicki also presents human behaviours using the glow-worm (coupled with a child) and the grasshopper (associated with a poet). Both those parallels highlight either feelings of sympathy towards or enchantment with somebody. The analysed zoomorphic details participate in creating the metamorphic language of Witwicki. They appear in figurative structures and, on several occasions, in the function of comparison.

Views Count

2024

Download data is not yet available.

Author Biography

Grzegorz Igliński, University of Warmia and Mazury in Olsztyn

Prof. Ph.D., University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Faculty of Humanities, Institute of Literary Studies, Department of Polish Literature A representative of the humanities in the field of literary studies, specializing in research on the literature of the Young Poland period and European modernism at the turn of the 19th and 20th centuries. The most important monographs are: Awareness of sin, suffering, and death in "Hymns" by Jan Kasprowicz (Olsztyn 1996), Songs of Eternal Longing. Lyrics by Jan Kasprowicz in the years 1906–1926 (Olsztyn 1999), Magic of the heart and words in modernist dreams and visions (Warsaw 2005), Faun, Pan, and Satyr Faunal imagination in the poetry and art of Young Poland (Olsztyn 2018), Romantic lyrical cycles ("Crimean sonnets"—"Vade"-"mecum"—"Les""Fleurs du Mal") (Olsztyn 2019), Poetry of Young Poland origins (Kasprowicz, Miciński, Staff, Leśmian) (Olsztyn 2020).

References

Literatura podmiotowa

Brodziński K., Poezje, oprac. i wstęp C. Zgorzelski, t. 1: Utwory wydane za życia poety, Wrocław 1959.
[Google Scholar]

Goethe J.W., Cierpienia młodego Wertera, przeł. F. Mirandola, oprac. Z. Zagórowski, Kraków 1922.
[Google Scholar]

Goethe J.W., Cierpienia młodego Wertera, przeł. L. Staff, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa, wyd. 3 uzup., Wrocław 1975.
[Google Scholar]

Goethe J.W., Die Leiden des jungen Werthers, [w:] Goethes Werke, Bd. 6: Romane und Novellen, erster Band, mit Anmerkungen versehen von B. von Wiese und E. Trunz, 3. Aufl., Hamburg 1958.
[Google Scholar]

Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, przeł. z języków oryginalnych, oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 4, Poznań-Warszawa 1989 (Biblia Tysiąclecia).
[Google Scholar]

[Witwicki S.], Ballady i romanse Stefana Witwickiego, t. 1-2, Warszawa 1824-1825.
[Google Scholar]

Witwicki S., Edmund, wstęp i oprac. M. Sokołowski, oprac. aneksu i wprowadzenie M. Burzka-Janik, red., przypisy J. Ławski, H. Krukowska, Białystok 2015.
[Google Scholar]

Witwicki S., Piosnki sielskie, Warszawa 1830.
[Google Scholar]

Witwicki S., Poezije biblijne, Warszawa 1830.
[Google Scholar]

Witwicki S., Poezije biblijne, piosnki sielskie i wiérsze różne, Paryż 1836.
[Google Scholar]

[Witwicki S.], Romantyczność. Ballada, Warszawa 1827.
[Google Scholar]

Witwicki S., Zbiór pism pomniejszych, t. 1-2, Lipsk 1878.
[Google Scholar]

Literatura przedmiotowa

Axer J., Strindbergowski wariant Mickiewiczowskiego kołatka, [w:] J. Axer, Filolog w teatrze, Warszawa 1991.
[Google Scholar]

Burta M., O jedwabnej stronie wiersza [Snuć miłość…] Adama Mickiewicza, „Roczniki Humanistyczne” 2019, t. 67, z. 1: Literatura polska.
[Google Scholar]

Burzka-Janik M., „Czarny smutek” poety. Biograficzne i recepcyjne stereotypy Stefana Witwickiego, [w:] S. Witwicki, Edmund, wstęp i oprac. M. Sokołowski, oprac. aneksu i wprowadzenie M. Burzka-Janik, red., przypisy J. Ławski, H. Krukowska, Białystok 2015.
[Google Scholar]

Cooper J.C., Zwierzęta symboliczne i mityczne, przeł. A. Kozłowska-Ryś, L. Ryś, Poznań 1998.
[Google Scholar]

German F., Chopin i Witwicki, „Annales Chopin” 1960, t. 5.
[Google Scholar]

Grzęda E., Romantyczna „tanatoentomologia” literacka. Rekonesans badawczy, [w:] Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna, antropologia kultury, humanistyka, red. J. Kolbuszewski, [t. 5], Wrocław 2001.
[Google Scholar]

Igliński G., Brzęcząca i migocząca rzeczywistość. Owady w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, „Prace Literaturoznawcze” 2021, nr 9.
[Google Scholar]

Igliński G., Słowacki „świerszczem głośny”. Muzykujące owady w „Królu-Duchu”, [w:] Studia o „Królu-Duchu” Juliusza Słowackiego, wstęp J. Ławski, red. M. Kuziak, J. Ławski, Kraków-Białystok 2020.
[Google Scholar]

Igliński G., Z Mickiewiczowskiego bestiariusza. Owady i robaki w „Dziadach”, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2016 (R. 9).
[Google Scholar]

Igliński G., Z Mickiewiczowskiego bestiariusza. Owady i robaki w wierszach z okresów wileńsko-kowieńskiego i rosyjskiego, [w:] Debiuty Mickiewicza, debiuty romantyków. Studia. W 200. rocznicę debiutu wieszcza: 1818-2018, red. J. Ławski i Ł. Zabielski, Kraków 2021.
[Google Scholar]

Jura C., Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy, Warszawa 2007.
[Google Scholar]

Kott J., Cudowny kołatek z mickiewiczowskiego kantorka, [w:] J. Kott, Pisma wybrane, t. 1: Wokół literatury, wyb. i układ T. Nyczek, Warszawa 1991.
[Google Scholar]

Kowalski G., Motyl i lew. Figura trickstera w „Mazepie” i „Księdzu Marku” Juliusza Słowackiego, [w:] Piękno Juliusza Słowackiego, t. 1: Principia, red. J. Ławski, K. Korotkich, G. Kowalski, Białystok 2012.
[Google Scholar]

Krysowski O., Stefan Witwicki, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2005 (R. 40).
[Google Scholar]

Krysowski O., Stefan Witwicki – duchem krzemieńczanin, [w:] Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, red. S. Makowski, Warszawa 2004; przedruk pt. O wołyńskim rodowodzie wyobraźni Stefana Witwickiego, w: O. Krysowski, Pogranicza romantyzmu, romantyzm pogranicza, Warszawa 2016.
[Google Scholar]

Kubacki W., Zagadkowe pszczoły w „Irydionie”, „Ruch Literacki” 1963, z. 5-6.
[Google Scholar]

Leksykon symboli, oprac. M. Oesterreicher-Mollwo, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1992.
[Google Scholar]

Łoboz M., Napłakać się z Chopinem. Stefana Witwickiego śpiew przez łzy, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2017, nr 7 (10).
[Google Scholar]

Nawarecki A., Mickiewicz i robaki, [w:] Balsam i trucizna. 13 tekstów o Mickiewiczu, red. E. Graczyk, Z. Majchrowski, Gdańsk 1993; przedruk w: A. Nawarecki, Mały Mickiewicz. Studia mikrologiczne, Katowice 2003.
[Google Scholar]

Nowaczyk H.F., Witwicki do pani Sand oddającej „cześć i pokłon” szatanowi, „Ruch Muzyczny” 2008 (R. 52), nr 20.
[Google Scholar]

Obsulewicz B.K., „IV Księga Ezdrasza” w polskiej literaturze XIX wieku (E. Orzeszkowa oraz M. Konopnicka i S. Witwicki), „Roczniki Kulturoznawcze” 2013, t. 4, nr 3.
[Google Scholar]

Pascual Chenel Á., Serrano Simarro A., Słownik symboli, przeł. M. Boberska, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Podgórski W.J., Stefan Witwicki (13.IX.1801–19.IV.1847). Zarys monograficzny, t. 1-2, Warszawa 1988.
[Google Scholar]

Schneider S., Badania nad źródłami twórczości Juliusza Słowackiego w ostatnim okresie życia, Lwów 1911.
[Google Scholar]

Skibińska M.E., Wojażer i gaduła nad brzegami Renu. Stefana Witwickiego krajowe wypisy z Księgi Europy (na przykładzie „Listów z zagranicy”), [w:] Romantyzm krajowy – profil lokalny i oswajanie Europy, red. M. Łoboz, przy współpracy A. Kuniczuk-Trzcinowicz, Wrocław 2016.
[Google Scholar]

Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 35: Q-rowny, red. K. Mrowcewicz, Warszawa 2011.
[Google Scholar]

Sokołowski M., Stefan Witwicki – życie i dzieło, [w:] S. Witwicki, Edmund, wstęp i oprac. M. Sokołowski, oprac. aneksu i wprowadzenie M. Burzka-Janik, red., przyp. J. Ławski, H. Krukowska, Białystok 2015.
[Google Scholar]

Soroka A., Doświadczenie przestrzeni i doświadczenie podróżowania w „Listach z zagranicy” Stefana Witwickiego, [w:] Podróże i podróżopisarstwo w polskiej literaturze i kulturze XIX wieku. Studia i szkice, red. A. Kowalska, A. Kwiatek, Kraków 2015.
[Google Scholar]

Stanisz M., W poszukiwaniu własnej tożsamości. Przedmowy Stefana Witwickiego, [w:] M. Stanisz, Przedmowy romantyków. Kreacje autorskie, idee programowe, gry z czytelnikiem, Kraków 2007.
[Google Scholar]

Stefanowska Z., [polemika], „Ruch Literacki” 1964, z. 3.
[Google Scholar]

Stefanowska Z., Świat owadzi w czwartej części „Dziadów”, [w:] Studia romantyczne, red. M. Żmigrodzka, Wrocław 1973; przedruk w: Z. Stefanowska, Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Warszawa 1976.
[Google Scholar]

Stocka J., Autorskie strategie obronne. O „Przedmowie” do „Edmunda” Stefana Witwickiego, [w:] Romantyzm niekanoniczny, red. T. Jędrzejewski, Warszawa 2019.
[Google Scholar]

Stocka J., „Zamyślam o nowej edycyi…” – przyczynek do zmagań z wydaniem „Ballad, Romansów, i Powiastek ludu” Stefana Witwickiego, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie” 2021, t. 19, nr 1.
[Google Scholar]

Tresidder J., Słownik symboli. Ilustrowany przewodnik po tradycyjnych wyrażeniach obrazowych, znakach ikonicznych i emblematach, przeł. B. Stokłosa, wyd. 2, Warszawa 2005.
[Google Scholar]

Trześniewska A., „Dziady cz. IV” w zwierciadle ekosystemu romantycznego, „Polonistyka. Innowacje” 2017, nr 5.
[Google Scholar]

Ważyk A., Kilka myśli o romantykach, [w:] A. Ważyk, Cudowny kantorek, Warszawa 1979.
[Google Scholar]

Wróblewska V., Owad/Robak, [w:] Słownik polskiej bajki ludowej, red. V. Wróblewska, t. 2: f-o, Toruń 2018.
[Google Scholar]

Zabielski Ł., „Waćpan także piszesz ballady?” Refleksje nad debiutem książkowym Stefana Witwickiego, [w:] Debiuty Mickiewicza, debiuty romantyków. Studia. W 200. rocznicę debiutu wieszcza: 1818-2018, red. J. Ławski i Ł. Zabielski, Kraków 2021.
[Google Scholar]