Nazwy własne jako nośnik wartościowania i emocjonalności w listach Joachima Lelewela

Violetta Jaros

doi:10.34768/fp2021a3

Authors

Violetta Jaros Jan Długosz University in Częstochowa
https://orcid.org/0000-0003-0479-2503 Violetta Jaros

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2021a3

Keywords

proper name • evaluation • emotionality • letter • common language • family language

Abstract

The article’s subject is related to the textual use of propria as carriers of evaluation and emotionality in Joachim Lelewel’s letters addressed to relatives, friends and acquaintances. Explicit exponents of the emotive-expressive function are appropriately marked with word-formation formants and inflectional morphemes. Emotivization and axiologization are signalled by proper names and their location in the vicinity of evaluative terms. Contextual valuation of propria is served, among others, by exclamation marks, repetitions and accumulation of onyms. Proper names in metaphorical and metonymic use and onyms inscribed in the comparison structure clearly signify the statements subjectivisation. Sometimes the associative meaning of propria may be the carrier of emotionality and valuation.

Views Count

2024

Download data is not yet available.

Author Biography

Violetta Jaros, Jan Długosz University in Częstochowa

Habilitated doctor, university professor at the Institute of Linguistics of the Jan Długosz University of Humanities and Natural Sciences in Częstochowa. Scientific interests: onomastics (anthroponyms, chrematonyms, urbanonyms), sociolinguistics (CB-radio language of drivers), stylistics (including idiolect and idiostyle of Joachim Lelewel). Author of the monographs: Contemporary surnames of the inhabitants of the Mykanów commune (Częstochowa 2009), Folk nicknames of the inhabitants of the former Częstochowa district (Częstochowa 2012), Studies on the language and style of Joachim Lelewel's scientific writings (Częstochowa 2015).

References

Źródła

Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstęp H. Więckowska, t. I (1831-1835), PAU, Kraków 1949 – LP I.
[Google Scholar]

Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstęp H. Więckowska, t. II (1836-1841), PAU, Kraków 1949 – LP II.
[Google Scholar]

Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstęp H. Więckowska, t. III (1842-1848), PAU, Kraków 1952 – LP III.
[Google Scholar]

Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstęp H. Więckowska, t. IV (1849-1861), Ossolineum, Wrocław-Kraków 1954 – LP IV.
[Google Scholar]

Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstęp H. Więckowska, t. V (1831-1860), Ossolineum, Wrocław-Kraków 1956 – LP V.
[Google Scholar]

Listy Joachima Lelewela. Oddział pierwszy. Listy do rodzeństwa pisane, t. 1, Poznań 1878 – LR I.
[Google Scholar]

Listy Joachima Lelewela. Oddział pierwszy. Listy do rodzeństwa pisane, t. 2, Poznań 1879 – LR II.
[Google Scholar]

Opracowania

Awdiejew A., Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzi, Kraków 1987.
[Google Scholar]

Cieślikowa A., Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw własnych, „Onomastica” 1996, nr 41.
[Google Scholar]

Cieślikowa A., Nazwy własne w różnych gatunkach tekstów, [w:] Onomastyka literacka, red. M. Biolik, Olsztyn 1993.
[Google Scholar]

Dereń B., Pochodne nazw własnych w słowniku i tekście, Opole 2005.
[Google Scholar]

Długosz-Kurczabowa K., Apelatywizacja biblijnych nazw własnych w języku polskim, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990.
[Google Scholar]

Dobrzyńska T., Nazwy własne w użyciach tropicznych: casus antonomazji, [w:] Studia o tropach II, red. T. Dobrzyńska, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992.
[Google Scholar]

Górny H., Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa tekstologiczno funkcjonalna, Kraków 2013.
[Google Scholar]

Grabias S., Ekspresywność w strukturze znaczeniowej wypowiedzi, wyrazów i formantów, „Poradnik Językowy” 1980, z. 9-10.
[Google Scholar]

Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.
[Google Scholar]

Grabias S., O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Lublin 1981.
[Google Scholar]

Grzesiuk A., Składnia wypowiedzi emocjonalnych, Lublin 1995.
[Google Scholar]

Handke K., Język familijny, [w:] K. Handke, Socjologia języka, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Handke K., Nazewnictwo jako narzędzie ekspresji, [w:] Onomastyka literacka, red. M. Biolik, Olsztyn 1993.
[Google Scholar]

Handke K., Polski język familijny, Warszawa 1995.
[Google Scholar]

Jaros V., Nazwy maskujące w emigracyjnych listach Joachima Lelewela pisanych do przyjaciół i znajomych, „Język Polski” 2017, z. 3.
[Google Scholar]

Kaleta Z., Teoria nazw własnych, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Kraków 2005.
[Google Scholar]

Kałkowska A., Struktura składniowa listu, Wrocław 1982.
[Google Scholar]

Kosyl C., Forma i funkcja imion osobowych we współczesnej polszczyźnie, [w:] C. Kosyl, Forma i funkcja nazw własnych, Lublin 1983.
[Google Scholar]

Kosyl C., Nazwy własne w prozie Jarosława Iwaszkiewicza, Lublin 1992.
[Google Scholar]

Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, przeł. T.P. Krzeszowski, War-szawa 1988.
[Google Scholar]

Laskowska E., Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz 1992.
[Google Scholar]

Lubaś W., Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole 2003.
[Google Scholar]

Lubaś W., Typ kontaktu językowego a wariantywność nazw własnych we współczesnej polszczyźnie, „Prace Językoznawcze” 1978, t. 4: Onomastyka.
[Google Scholar]

Markowski A., Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa 1992.
[Google Scholar]

Niewiara A., Polskie stereotypy narodowe w świetle badań diachronicznych, „LingVaria” 2010, t. V, nr 2.
[Google Scholar]

Przybylska R., Wstęp do nauki o języku polskim, Kraków 2003.
[Google Scholar]

Puzynina J., Język wartości, Warszawa 1992.
[Google Scholar]

Puzynina J., Słowo – wartość – kultura, Lublin 1997.
[Google Scholar]

Rutkowski M., Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji, Olsztyn 2007.
[Google Scholar]

Rutkowski M., Problem funkcji nazw własnych w onomastyce. Przegląd stano-wisk, „Conversatoria Linguistica” 2010, R. IV.
[Google Scholar]

Sarnecka A., Matuszka – (nie tylko) żona prawosławnego duchownego, „Język. Tożsamość. Religia” 2019, nr 2 (20).
[Google Scholar]

Sarnowski M., Deminutivum jako znak ironii, [w:] Język a kultura, t. 3: Wartości w języku i tekście, red. J. Puzynina, J. Anusiewicz, Wrocław 1991.
[Google Scholar]

Skubalanka T., O ekspresywności języka, „Annales UMCS” 1972, sectio F, vol. XXVII.
[Google Scholar]

Szewczyk Ł.M., Nazewnictwo literackie w twórczości Adama Mickiewicza, Byd-goszcz 1993.
[Google Scholar]

Śliwiński A., Joachim Lelewel. Zarys biograficzny lata 1786-1831, Warszawa 1918.
[Google Scholar]

Warchala J., Kategoria potoczności w języku, Katowice 2003.
[Google Scholar]

Wejland A.P., Obrazy grup społecznych. Studium metodologiczne, Warszawa 1991.
[Google Scholar]

Wieczorek I., Strachy na Lachy. Nazewnicze komponenty przysłów i frazeologi-zmów, Poznań 2016.
[Google Scholar]

Wierzbicka A., Praktyczna stylistyka, Warszawa 1969.
[Google Scholar]

Wilkoń A., Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego, Wrocław 1970.
[Google Scholar]