Geneza kanonu Pisma świętego

Janusz Królikowski

doi:10.34768/fp2021a1

Authors

Janusz Królikowski The Pontificat University of John Paul II in Kraków
https://orcid.org/0000-0003-3929-6008 Janusz Królikowski

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2021a1

Keywords

rule of faith • rule of truth • Gospels • canon • New Testament • apocrypha • Muratorian fragment

Abstract

The contemporary biblical and theological studies draw special attention to shaping the biblical canon regarding the Old and the New Testament. This process is characterised by a leading role of “the rule of faith” (“the rule of truth”), which gradually became a major criterion used for the verification of Christian writings, making it possible to indicate those of them which can be considered as the foundation of faith and life of the Church. A key role in defining the canon has to be ascribed to Tertullian, Clement of Alexandria, Hippolytus of Rome and Origen. Their biblical and theological studies elaborated the concept of the canon in doctrinal and literary aspects. In the first half of the 4^th century’s favourable cultural and political circumstances, the canon was officially accepted in the Church, becoming the rule of faith and life for the Church and a benchmark for the confrontation with the surrounding world.

Views Count

2024

Download data is not yet available.

Author Biography

Janusz Królikowski, The Pontificat University of John Paul II in Kraków

Priest prof. Ph.D., head of the Department of Systematic Theology at the Faculty of Theology of the Pontifical University of John Paul II in Kraków (Tarnów Section).

References

Atanasius Alexandrinus, De decretis Nicaenae synodi, [w:] Patrologia Graeca, t. 25, Parisiis 1857.
[Google Scholar]

Atanasius Alexandrinus, Epistula festales 39, [w:] Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura, Edizione bilingue, Bologna 1993, nr 14-15.
[Google Scholar]

Clemens Alexandrinus, Stromata. Tłumaczenie polskie: Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, przeł. J. Niemirska-Pliszczyńska, t. 1, Warszawa 1994.
[Google Scholar]

Cyrillus Hierosolymitanus, Catechesis. Tłumaczenie polskie: Cyryl Jerozolimski, Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne, przeł. W. Kania, Kraków 2000 (Biblioteka Ojców Kościoła, 14).
[Google Scholar]

Eusebius Caesariensis, De vita Constantini, [w:] Patrologia Graeca, t. 20, Parisiis 1857.
[Google Scholar]

Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica. Tłumaczenie polskie: Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, przeł. A. Lisiecki, Poznań 1924 (Pisma Ojców Kościoła, 3).
[Google Scholar]

Fragmentum Muratorianum, [w:] Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura, Edizione bilingue, Bologna 1993, nr 1-7.
[Google Scholar]

Hippolytus, Commentarius in Danielem, [w:] Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderte, t. 1: Hippolytus, Leipzig 1897.
[Google Scholar]

Ignatius Antiochenus, Ad Magnesios; Ad Romanos; Ad Philadelphenses. Tłumaczenie polskie: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, przeł. A. Świderkówna, Kraków 1998 (Biblioteka Ojców Kościoła, 10).
[Google Scholar]

Irenaeus, Adversus haereses. Tłumaczenie polskie: Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, przeł. J. Brylowski, Pelplin 2018.
[Google Scholar]

Irenaeus, Demonstratio praedicationis apostolicae. Tłumaczenie polskie: Ireneusz z Lyonu, Wykład nauki apostolskiej, przeł. W. Myszor, Kraków 1997 (Źródła Myśli Teologicznej, 7).
[Google Scholar]

Origenes, Commentarii in Iohannem. Tłumaczenie polskie: Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana, przeł. S. Kalinkowski, Kraków 2003 (Źródła Myśli Teologicznej, 27).
[Google Scholar]

Origenes, Commentarium in Matthaeum, [w:] Patrologia Graeca, t. 13, Parisiis 1857.
[Google Scholar]

Origenes, De principiis. Tłumaczenie polskie: Orygenes, O zasadach, przeł. S. Kalinkowski, Kraków 1996 (Źródła Myśli Teologicznej, 1).
[Google Scholar]

Origenes, In librum Iesu Nave homiliae, [w:] Patrologia Graeca, t. 12, Parisiis 1857.
[Google Scholar]

Tertullianus, Adversus Marcionem, [w:] Patrologia Latina, t. 2, Parisiis 1879.
[Google Scholar]

Literatura pomocnicza

Balthasar von H.U., Kim jest chrześcijanin?, przeł. F. Wycisk, Paris 1971.
[Google Scholar]

Boulluec Le A., Le probléme de l’extension du Canon des Écritures aux premiers siècles, „Recherches de Science Religieuse” 2004 (92).
[Google Scholar]

Brent A., Hippolytus and the Roman Church in the Third Century. Communities in Tension before the Emergence of a Monarch Bishop, Leiden 1995 [recenzja: P. Vallin, „Recherches de Science Religieuse” 1997 (85)].
[Google Scholar]

Bruce F.F., Testimonianze extrabibliche su Gesù. Da Giuseppe Flavio al Corano, Torino 2003.
[Google Scholar]

Concilium Laodicenum, can. 59, [w:] Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura, Edizione bilingue, Bologna 1993, nr 11.
[Google Scholar]

Die Einheit der Schrift und Vielfalt des Kanons, red. J. Barton, M. Wolter, Berlin 2003.
[Google Scholar]

Fedouille J.-C., Tertullien et la conversion de la culture antique, Paris 1972.
[Google Scholar]

Gargano G.I., Clemente e Origene nella Chiesa cristiana alessandrina. Estraneità, dialogo o inculturazione?, Cinisello Balsamo 2011.
[Google Scholar]

Georgi D., The Opponents of Paul in Second Corinthian, Edinburgh 1987.
[Google Scholar]

Grafton A., Williams M., Come il cristianesimo ha trasformato il libro, Roma 2019.
[Google Scholar]

Hahnemann G.M., The Muratorian Fragment and the Development of the Canon, Oxford 1992.
[Google Scholar]

Helmer C., Landmesser C., One Scripture or Many? Canon from Biblical, Theological and Philosophical Perspectives, Oxford 2004.
[Google Scholar]

Homer, the Bible and Beyond. Literary and Religious Canons in the Ancient World, red. M. Finkelberg, G.G. Stroumsa, Leiden 2003.
[Google Scholar]

Kalin E.R., Re-examination New Testament Canon History, I. The Canon of Origen, „Currents in Theology and Mission” 1990 (17).
[Google Scholar]

Królikowski J., Geneza „dwóch Testamentów” Pisma Świętego, „Vox Patrum” 2020 (73).
[Google Scholar]

Królikowski J., Początki Pism chrześcijańskich, [w:] Dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół (Kol 1,24). Księga Pamiątkowa Księdza Profesora Antoniego Paciorka z okazji Złotego Jubileuszu Kapłaństwa, red. G.M. Baran, Częstochowa 2019.
[Google Scholar]

McDonald L.M., The Formation of the Christian Biblical Canon, Peabody Mass. 1995.
[Google Scholar]

Mees M., Die Zitate aus dem Neuen Testament bei Clemens von Alexandrien, t. 1-2, Bari 1970.
[Google Scholar]

Pietras H., Sobór Nicejski (325). Kontekst religijny, polityczny, dokumenty, komentarze, Kraków 2013 (Myśl Teologiczna, 74).
[Google Scholar]

Pilarczyk K., Biblia chrześcijan. Wprowadzenie religioznawcze, historyczne i literackie, Kraków 2020.
[Google Scholar]

Rothschild C.K., The Muratorian Fragment as Roman Fake, „Novum Testamentum” 2018 (60).
[Google Scholar]

Sawa R., Muratori Ludovico Antonio, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 13, Lublin 2009.
[Google Scholar]

Simonetti M., La sacra Scrittura nella Chiesa delle origini (I-II secolo). Significato e interpretazione, [w:] La Bibbia nei Padri della Chiesa. L’AnticoTestamento, red. M. Naldini, Bologna 1999.
[Google Scholar]

Starowieyski M., Szymusiak J.M., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2018.
[Google Scholar]

Stramare T., La S. Scrittura come scienza della salvezza, „Miscellanea Lateranense” 1974-1975 (40-41).
[Google Scholar]

Sundberg A.S., Canon Muratori. A Fourth-Century List, „Harvard Theological Review” 1973 (66).
[Google Scholar]

Szlaga J., Kanon Muratoriego, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 8, Lublin 2000.
[Google Scholar]

The Biblical Canons, red. J.-M. Auwers, H.J. de Jonge, Leuven 2003.
[Google Scholar]

VanderKam J.C., From Revelation to Canon. Studies in the Hebrew Bible and Second Temple Literature, Leiden 2000.
[Google Scholar]

Veltri G., Libraries, Translations and »Canonic« Texts. The Septuagint, Aquila and Ben Sira in the Jewish and Christian Traditions, Leiden 2006.
[Google Scholar]

Verheyden J., The Canon Muratori. A Matter of Dispute, [w:] The Biblical Canons, red. J.-M. Auwers, H.J. de Jonge, Leuven 2003.
[Google Scholar]

Wyrick J., The Ascension of Authorship. Attribution and Canon Formation in Jewish, Hellenistic and Christian Traditions, Cambridge Mass. 2004.
[Google Scholar]