Mickiewicz od świętych (zarysy hagiograficzne)

Małgorzata Burta

doi:10.34768/fp2016a14

Autor

Małgorzata Burta Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Małgorzata Burta

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2016a14

Słowa kluczowe

Adam Mickiewicz • św. Wojciech • Bogurodzica

Abstrakt

Artykuł dotyczy religijnego, ściślej: hagiograficznego wymiaru literatury polskiego romantyzmu. Ukazuje zainteresowanie Adama Mickiewicza postaciami świętych, a szczególnie św. Wojciecha. Jest on bohaterem kilku nielirycznych, nieosobistych utworów Mickiewicza. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że teksty te pisane były na zamówienie, miały charakter oficjalny, popularyzatorski. Zwłaszcza okoliczności powstania noty biograficznej Saint Adalbert (1839), przygotowanej do Encyclopédie catholique, pokazują różne odcienie motywacji autora. Okazuje się, że we wszystkich tekstach poświęconych św. Wojciechowi (fragmenty rozprawy Pierwsze wieki historii polskiej, 1838; wykład XIII kursu pierwszego Literatury słowiańskiej, 1841) Mickiewicz konsekwentnie przypisuje świętemu autorstwo hymnu Bogurodzica. Artykuł przynosi odpowiedź, dlaczego Mickiewiczowi zależy na podtrzymaniu XVI-wiecznej legendy o Canticum sancti Adalberti, mimo że była w XIX wieku kwestionowana.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Małgorzata Burta, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Adiunkt w Katedrze Badań nad Romantyzmem i Twórczością Cypriana Norwida w Instytucie Filologii Polskiej UKSW. Autorka monografii Reszta prawd. O „Zdaniach i uwagach” Adama Mickiewicza (Warszawa 2005). Jest członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza i prezesem Oddziału Siedleckiego.

Bibliografia

LITERATURA CYTOWANA

Archiwum Filomatów. Część 1: Korespondencja 1815-1823, wyd. J. Czubek, t. 3: 1820-1821, Kraków 1913.
[Google Scholar]

Bentkowski F., Historia literatury polskiej, wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych, t. 1, Warszawa 1814.
[Google Scholar]

Bogurodzica, oprac. J. Woronczak, wstęp językoznawczy E. Ostrowska, opracowanie muzykologiczne H. Feicht, Wrocław 1962.
[Google Scholar]

Brunon z Kwerfurtu, Vita altera, posterior, przeł. K. Abgarowicz, [w:] Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, oprac. J. Karwasińska, Warszawa 1966.
[Google Scholar]

Celińska O., Czy banita – Adalbertus mógł być autorem „Bogurodzicy”?, „Tytuł” 1995, nr 3/4a.
[Google Scholar]

Czacki T., O litewskich i polskich prawach, t. 1, Warszawa 1800.
[Google Scholar]

Dernałowicz M., Kronika życia i twórczości Mickiewicza. Paryż, Lozanna. Czerwiec 1834 – październik 1840 (na podstawie materiałów zebranych przez M. Dernałowicz i H. Natuniewicz), Warszawa 1996.
[Google Scholar]

Doktór R., Hagiografia w piśmiennictwie i literaturze okresu romantyzmu, [w:] Religijny wymiar literatury polskiego romantyzmu, red. D. Zamącińska, M. Maciejewski, Lublin 1995.
[Google Scholar]

Encyclopédie catholique. Répertoire universel et raisonné des sciences, des lettres, des arts et des métiers, formant une bibliothèque universelle, publiée par la Société de l’Encyclopédie catholique sous la direction de M. l’Abbé [Jean-Baptiste] Glaire, professeur d’hébreu à la Sorbonne, de M. le V[icom]te [Joseph-Alexis] Walsh et d’un Comité d’Orthodoxie. Parent-Desbarres éditeurs. Tome premier A – Alex, Paris 1839.
[Google Scholar]

Encyklopedia kościelna podług teologicznej encyklopedii Wetzera i Weltego […] wydana przez x. Michała Nowodworskiego, t. 27, Warszawa 1904.
[Google Scholar]

Ephraim Oloffs Polnische Liedergeschichte. Von polnischen Kirchen-Gesängen und dererselben Dichtern und Ubersetzern, nebst einigen Anmerckungen aus der polnischen Kirchen- und Gelahrten-Geschichte, Danzing 1744 (reprint: Leipzig 1976).
[Google Scholar]

Fros H. SJ, Czy biskup-męczennik pozostawił po sobie spuściznę literacką?, [w:] Tropami świętego Wojciecha, red. Z. Kurnatowska, Poznań 1999.
[Google Scholar]

Hoffmann-Piotrowska E., „Święte awantury…”. Orto- i heterodoksje Adama Mickiewicza, Warszawa 2014.
[Google Scholar]

Jański B., Dziennik 1830-1839, odczytał z autografu i opracował A. Jastrzębski, Rzym 2000.
[Google Scholar]

Jakub de Voragine, Złota legenda. Wybór, przeł. J. Pleziowa, oprac. M. Plezia, Warszawa 2000.
[Google Scholar]

Kanapariusz J., Świętego Wojciecha żywot pierwszy, tekst łac. oprac. J. Karwasińska, przeł. K. Abgarowicz, kom. J. Karwasińska, Gdańsk 2009.
[Google Scholar]

Karwasińska J., Państwo polskie w przekazach hagiograficznych XI i XII wieku, [w:] Początki państwa polskiego. Księga tysiąclecia, red. K. Tymieniecki, t. 2: Społeczeństwo i kultura, Poznań 1962.
[Google Scholar]

Karwasińska J., Wojciech – Adalbert, [w:] Hagiografia polska. Słownik bio bibliograficzny, red. o. R. Gustaw OFM, t. 2, Poznań 1972.
[Google Scholar]

Karwasińska J., Wstęp, [w:] S. Adalberti, Pragensis episcopi et martyris, vita prior, edidit, praefatione notisque instruxit J. Karwasińska, Warszawa 1962, „Monumenta Poloniae Historica. Series Nova”, t. 4, fasc. 1.
[Google Scholar]

Kiszkowiak K., W kręgu topiki hagiograficznej. „Żywoty świętych” Piotra Skargi, Kraków 2008.
[Google Scholar]

Knapiński R., Św. Wojciech w sztuce polskiej, [w:] Dziedzictwo kultu św. Wojciecha. Ogólnopolska sesja z okazji jubileuszu 1000-lecia męczeństwa św. Wojciecha, KUL – 22 IX 1997, red. R. Knapiński, Lublin 1998.
[Google Scholar]

Krzesiński M., Św. Wojciech, opat Astryk-Anastazy, Bolesław Chrobry, św. Brunon z Kwerfurtu i Płock. Szkice historyczne Płocka X wieku, Warszawa 2015.
[Google Scholar]

Labuda G., Święty Wojciech: biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier, wyd. 2 uzup.,Wrocław 2004.
[Google Scholar]

Labuda G., Wstęp, [w:] Święty Wojciech w polskiej tradycji historiograficznej, oprac. G. Labuda, Warszawa 1997.
[Google Scholar]

Lasco Joannes de, Commune incliti Poloniae Regni privilegium constitutionum…, Kraków 1506.
[Google Scholar]

Listy do Adama Mickiewicza, red. E. Jaworska, M. Prussak, oprac. M. Dernałowicz, E. Jaworska, W. Kordaczuk, J. Krauze-Karpińska, t. 5: Terlecki – Żukowski oraz dwa listy Adama Mickiewicza, Warszawa 2014.
[Google Scholar]

Litwornia A., Żywot Wojciecha czy Adama?, "Arkusz" 1997, nr 6.
[Google Scholar]

Matka świętych Polska albo Żywoty Świętych, Błogosławionych, Wielebnych, Świątobliwych, Pobożnych Polaków i Polek […] zebrane i spisane przez Floriana Jaroszewicza […], Piekary Niemieckie 1850, część 2, poszyt 4.
[Google Scholar]

Mickiewicz A., Dzieła wszystkie. Wyd. Sejmowe, red. W. Bruchnalski i in., t. 7, cz. 1: Pisma prozaiczne francuskie przełożone, przeł. A. Górski, Warszawa 1936.
[Google Scholar]

Mickiewicz A., Dzieła. Wyd. Rocznicowe, red. Z. J. Nowak i in., t. 5: Proza artystyczna i pisma krytyczne, oprac. Z. Dokurno, przeł. A. Górski, Warszawa 1997; t. 7: Pisma historyczne. Wykłady lozańskie, oprac. J. Maślanka, przeł. J. Kowalski, A. Górski, Warszawa 1997; t. 8: Literatura słowiańska. Kurs pierwszy, oprac. J. Maślanka, przeł. L. Płoszewski, Warszawa 1997; t. 15: Listy. Część druga 1830-1841, oprac. M. Dernałowicz, E. Jaworska, M. Zielińska, Warszawa 2003.
[Google Scholar]

Mickiewicz A., Prose artistique: contes, essais, fragments – Proza artystyczna: opowiadania, szkice, fragmenty, oprac. i wstęp J. Pietrzak-Thébault przy współpracy M. Prussak, K. Rutkowskiego i J. Wójcickiego, Warszawa 2013.
[Google Scholar]

Mickiewicz A., Saint Adalbert, przeł. W. Mickiewicz, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1898, t. 24.
[Google Scholar]

Niemcewicz J. U., Dziennik 1834-1841, rkps Biblioteki Polskiej w Paryżu.
[Google Scholar]

Postylla kościoła powszechnego apostolskiego, słowem Bożym ugruntowanego i zbudowanego na Jezusie Chrystusie, spisana… przez księdza Krzysztofa Kraińskiego, cz. 3, Łaszczów 1611.
[Google Scholar]

Prussak M., Kult zmarłych czy świętych obcowanie, w: Literatura, historia, dziedzictwo. Prace ofiarowane Profesor Teresie Kostkiewiczowej, red. T. Chachulski, A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 2006.
[Google Scholar]

Skarga P., Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu na każdy dzień przez cały rok…, Wilno 1780 (pierwodruk: Wilno 1579).
[Google Scholar]

Słownik pseudonimów i kryptonimów pisarzy polskich oraz Polski dotyczących, oprac. A. Bar i in., t. 3: Wykaz nazwisk pisarzy, Kraków 1938.
[Google Scholar]

Starnawski J., Drogi rozwojowe hagiografii polskiej i łacińskiej w wiekach średnich, Kraków 1993.
[Google Scholar]

Starnawski J., O „Bogurodzicy” w dobie renesansu, reformacji i kontrreformacji, [w:] Wieki średnie i wiek renesansowy. Studia, Łódź 1996.
[Google Scholar]

Stefanowska Z., Historia i profecja. Studium o „Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego” Adama Mickiewicza, Warszawa 1962.
[Google Scholar]

Szczeglacka-Pawłowska E., Wydobyte z cienia. O nowym projekcie: Adam Mickiewicz. Proza artystyczna: opowiadania, szkice, fragmenty. Prose artistique: contes, essais, fragments, wstęp i oprac. Joanna Pietrzak-Thébault, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2013, „Colloquia Litteraria” 2013, nr 2 (15).
[Google Scholar]

Śpiewy historyczne z muzyką i rycinami przez Jul. Urs. Niemcewicza, ed. 3, Warszawa 1819.
[Google Scholar]

Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, przeł. J. Pleziowa, oprac. M. Plezia, Warszawa 1987.
[Google Scholar]

Święty Wojciech w ikonografii i piśmiennictwie. Katalog wystawy. Muzeum Historii Miasta Gdańska 22 kwietnia – 31 maja 1997 r., oprac. H. Dzienis, J. Borzyszkowski, Gdańsk 1997.
[Google Scholar]

Wichowa M., Piotr Skarga jako wydawca i interpretator „Bogurodzicy”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2013, t. 21.
[Google Scholar]

Wichowa M., Prymas Jan Łaski – pierwszy wydawca „Bogurodzicy”, [w:] Jan Łaski, prymas i mąż stanu. Materiały z sesji popularnonaukowych poświęconych Janowi Łaskiemu, prymasowi Polski, kanclerzowi wielkiemu koronnemu, red. W. Grochowalski, Łódź 2006.
[Google Scholar]

Witkowska A., Nastalska J., Święty Wojciech, życie i kult. Bibliografia do roku 1999, Lublin 2002.
[Google Scholar]

Woronicz J. P., Rozprawa o pieśniach narodowych, „Roczniki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” 1803, t. 2, przedruk w: Pisma wybrane, oprac. M. Nesteruk, Z. Rejman, Wrocław 2002.
[Google Scholar]

Wydra W., Dzieje legendy o św. Wojciechu, autorze „Bogurodzicy”, [w:] Święty Wojciech w tradycji i kulturze europejskiej, red. K. Śmigiel, Gniezno 1992.
[Google Scholar]