Literackie kreacje przeszłości w nurcie kryminału retro na przełomie XX i XXI wieku
Słowa kluczowe
Abstrakt
Rozmyta przynależność do różnych obiegów kulturowych wynika w przypadku kryminału retro z problematyzacji wizji przeszłości, wykorzystywanej do konstrukcji świata przedstawionego. Nie można przy tym sprowadzić jej do jednego z dwu dominujących strategii artystycznych, charakterystycznych dla opisu „dziejów minionych”: apologetycznego i rewizjonistycznego, dla których wspólne pozostaje przeświadczenie o konieczności przepracowania kulturowej pamięci odbiorców. Nieobojętne pozostaje bowiem, co – jako konsumenci dóbr kultury – czytelnicy kryminału retro pamiętają, ale też i jak – a przede wszystkim – w jakim celu to czynią. Wyszczególnione tu kwestie należą do trzech porządków pamięci, współobecnych w akcie lektury dzieła literackiego: rekwizytorni świata przedstawionego; relacji między literackim obrazem a jego zgodnością/niezgodnością z wiedzą odbiorcy oraz funkcjonalizacją/instrumentalizacją pamięci. Wyodrębniono je w celu jaśniejszego dookreślenia różnych aspektów nadrzędnego zagadnienia: uobecnienia przeszłości w tekstach kultury popularnej na przykładzie kryminału retro.
Bibliografia
LITERATURA CYTOWANA
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008.
[Google Scholar]
Barański J., Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Kraków 2007.
[Google Scholar]
Barthes R., Efekt rzeczywistości, przeł. M.P. Markowski, „Teksty Drugie” 2012, nr 4.
[Google Scholar]
Bartmiński J., Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki, [w:] Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Język a kultura, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, t. 12, Wrocław 1998.
[Google Scholar]
Bauer Z., „Twój głos w Twoim domu”: cztery typy tabloidyzacji, [w:] Tabloidyzacja języka i kultury, red. I. Kamińska-Szmaj, T. Piekota, Wrocław 2010, s. 37-47.
[Google Scholar]
Berger J., O patrzeniu, przeł. S. Sikora, Warszawa 1999.
[Google Scholar]
Beśka K., Trzeci brzeg Styksu, Poznań 2012.
[Google Scholar]
Bojarski P., Kryptonim „Posen”, Poznań 2011.
[Google Scholar]
Cegielski T., Głowa. Opowieść nocy zimowej, Warszawa 2016.
[Google Scholar]
Chwin S., Hanemann, Gdańsk 1998.
[Google Scholar]
Czapliński P., Rzecz w literaturze albo proza lat dziewięćdziesiątych wobec mimesis, „Kresy” 1994, nr 4.
[Google Scholar]
Czubaj M., Etnolog w Mieście Grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne, Gdańsk 2010.
[Google Scholar]
Ćwirlej R., Już nikogo nie słychać, Poznań 2018.
[Google Scholar]
Ćwirlej R., Tam ci będzie lepiej, Poznań 2015.
[Google Scholar]
Ćwirlej R., Tylko umarli wiedzą, Poznań 2017.
[Google Scholar]
Domańska E., Filozoficzne rozdroża historii, [w:] Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, red. E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Poznań 1994.
[Google Scholar]
Draaisma D., Rozstrojone umysły. Historie chorych i dzieje chorób, przeł. E. Jusewicz-Kalter, Warszawa 2009.
[Google Scholar]
Dubaniewicz A.M., „I pójdzie ze mną do Lwowa, to znaczy do trumny”. Przedmiot jako strażnik pamięci o Kresach, „Przegląd Kulturoznawczy” 2012, nr 2.
[Google Scholar]
Eagleton T., Zło, przeł. B. Baran, Warszawa 2012.
[Google Scholar]
Ferro M., L’histoire sous surveillance. Science et coscience del’histoire, Paris 1987.
[Google Scholar]
Foryś R., Początek nieszczęść królestwa, Warszawa 2010.
[Google Scholar]
Foryś R., Za garść czerwońców, Warszawa 2009.
[Google Scholar]
Gemra A., Eberhard Mock na tropie: Breslau/Wrocław w powieściach Marka Krajewskiego, [w:] Śląskie pogranicza kultur,red. M. Ursel, O. Taranek-Wolańska, t. 2, Wrocław 2013.
[Google Scholar]
Genette G., Palimpsesty, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, przeł. A. Milecki, t. 4, cz. 2, Kraków 1992.
[Google Scholar]
Grabowski A.F., Perspektywy historii historiografii w okresie przemian. Tezy do dyskusji, „Acta Universitatis Lodziendzis. Folia Historica” 1996, nr 55.
[Google Scholar]
Habrajska G., Stereotyp w komunikacji, „Postscriptum Polonistyczne” 2008, nr 1.
[Google Scholar]
Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy, Polska 1978, reż. J. Rzeszewski, M. Jahoda.
[Google Scholar]
Jakubowski J., Rzeka zbrodni, Poznań 2015.
[Google Scholar]
Janicki K., Epoka hipokryzji. Seks i erotyka w przedwojennej Polsce, Kraków 2015.
[Google Scholar]
Kaczyński P., Kryminał historyczny – próba poetyki, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, Kraków 2014.
[Google Scholar]
Koryciński W., Niebieskie zakony, Świdnica 2012.
[Google Scholar]
Koryciński W., Tajemnice ulicy Pańskiej, Świdnica 2010.
[Google Scholar]
Kostro K., Zagadnienia kulturowe w ekonomii, „Gospodarka Narodowa” 2009, nr 3.
[Google Scholar]
Krajewski M., Koniec świata w Breslau, Warszawa 2003.
[Google Scholar]
Krajewski M., Kultury kultury popularnej, Poznań 2003.
[Google Scholar]
Krajewski M., Śmierć w Breslau, Wrocław 2003.
[Google Scholar]
Krajewski M., Widma w mieście Breslau, Warszawa 2005.
[Google Scholar]
Kraska M., Prosta sztuka zabijania. Figury czytania kryminału, Gdańsk 2013.
[Google Scholar]
Kwiatkowska K., Abel i Kain, Poznań 2013.
[Google Scholar]
Kwiatkowska K., Zbrodnia w błękicie, Poznań 2011.
[Google Scholar]
Medecka M., Zakazane/zapomniane pogranicza kultur w powieści kryminalnej i apokryfie rodzinnym, „Zeszyty Naukowe KUL” 2013, nr 4.
[Google Scholar]
Olsen B., W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, przeł. B. Shallcross, Warszawa 2013.
[Google Scholar]
Parada oszustów, Polska 1977, reż. G. Lasota.
[Google Scholar]
Parnicki T., I [wykład], [w:] T. Parnicki, Historia w literaturę przekuwana, Warszawa 1980.
[Google Scholar]
Piątkowska M., Życie przestępcze w przedwojennej Polsce. Grandesy, kasiarze, brylanty, Warszawa 2012.
[Google Scholar]
Poupard P., Pomiędzy barbarzyństwem i nadzieją. Kryzys współczesnej kultury i chrześcijańska odpowiedź, [w:] Sacrum i kultura. Chrześcijańskie korzenie przyszłości,red. R. Rubinkiewicz, S. Zięba, Lublin 2000.
[Google Scholar]
Pudełko A., Zbrodnia w mieście – turystyka literacka śladami powieści kryminalnych, „Turystyka Kulturowa” 2015, nr 10.
[Google Scholar]
Rajewska-Pager A., Rybakowski J., Współczesne modele pamięci w aspekcie neurobiologicznym i klinicznym,„Postępy Psychiatrii i Neurologii” 2006, nr 2.
[Google Scholar]
Ranke von L., Geschichten der romanischem und germanischen Volker von 1494 bis 1535, Leipzig-Berlin 1824.
[Google Scholar]
Retro-kryminał w służbie pamięci narodowej, [rozmowa Rafała Jurkowlańca z Jarosławem Jakubowskim], „Teologia Polityczna Co Tydzień” 2017, nr 50: (O)powieść historyczna, [retro-kryminal-na-sluzbie-pamieci-historycznej-rozmowa-z-jaroslawem-jakubowskim] (wpis z 13.03.2017).
[Google Scholar]
SokołowaN., Популярная культура в парадигме CulturalStudies и философской эстетике, „Известия высших учебных заведений. Гуманитарные науки” 2010, nr 3.
[Google Scholar]
Szewc P., Bociany nad powiatem, Kraków 2005.
[Google Scholar]
Szewc P., Zagłada, Kraków 1987.
[Google Scholar]
Szewc P., Zmierzchy i poranki, Kraków 2000.
[Google Scholar]
Szymiczkowa M., [właśc. Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński], Rozdarta zasłona, Kraków 2016.
[Google Scholar]
Szymiczkowa M., [właśc. Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński], Tajemnica Domu Helclów, Kraków 2015.
[Google Scholar]
Śladami Eberharda Mocka – spacer z przewodnikiem, „go.wroclaw.pl”, [1260244-sladami-komisarza-eberharda-mocka-spacer-z-przewodnikiem-1] (wpis z 9.02.2018).
[Google Scholar]
Śladami Eberharda Mocka – mroczne zakamarki, „go.wroclaw.pl”, [40997-sladami-eberharda-mocka-mroczne-zakamarki] (wpis z 12.02.2018).
[Google Scholar]
Tokarska-Bakir J., Opuszczone ołtarze zamieszkują demony, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 1993, t. 47, z. 3-4.
[Google Scholar]
Trocha B., Zbrodnia w fantastycznych światach. Motywy kryminalne w literaturze fantastycznej, Zielona Góra 2017.
[Google Scholar]
Ujma M., Libera i powidoki pamięci, „Opcje 1.1”, [magdalena-ujma-libera-i-powi-doki-pamieci].
[Google Scholar]
Vabank, Polska 1981, reż. J. Machulski.
[Google Scholar]
Vabank II, czyli riposta, Polska 1984, reż. J. Machulski.
[Google Scholar]
Waincetel M., Łatwiej idealizować przeszłość niż teraźniejszość. Wywiad z Joanną Szwechłowicz, „Booklips”, [latwiej-idealizowac-przeszlosc-niz-terazniejszosc-wywiad-z-joanna-szwechlowicz] (wpis z 30.06.2016).
[Google Scholar]
Wąsowicz M., Historie alternatywne w literaturze polskiej: typologia, tematyka, funkcje, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2016, t. 59, z. 2.
[Google Scholar]
Wśród nocnej ciszy, Polska 1978, reż. T. Chmielewski.
[Google Scholar]
Podgląd
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Kategorie
Prawa autorskie & Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (a). Co do zasady – autorzy, niebędący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, zachowują prawa autorskie, w tym prawa wydawnicze do artykułów, bez żadnych ograniczeń.
Prawa autorskie (b). Co do zasady – autorzy, będący pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, nie zachowują praw autorskich, w tym praw wydawniczych do artykułów. W takich przypadkach właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Zielonogórski.
