Słoworody – klucz do historii Słowian w prelekcjach paryskich Mickiewicza

Olaf Krysowski

doi:10.34768/fp2016a1

Autor

Olaf Krysowski Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0000-0001-7778-856X Olaf Krysowski

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2016a1

Słowa kluczowe

Mickiewicz • romantyzm • Słowianie • język • etymologia • historia

Abstrakt

Zainteresowania Mickiewicza językami słowiańskimi, ich pochodzeniem, rozwojem, etymologią wyrazów wiążą się z programową tendencją romantyków do rekonstruowania tradycji i określania tożsamości narodów na podstawie duchowych lub materialnych śladów ich historycznej aktywności. Poetę inspirowały prace lingwistów i tak zwanych filozofów języka, którzy poszukiwali źródeł wiedzy o Słowianach nierzadko w sposób naiwny, wyciągając daleko idące wnioski z przypadkowych podobieństw formalnych między wyrazami. Łącząc i rozwijając rozmaite, niekiedy fantastyczne, pomysły etymologiczne, Mickiewicz stworzył swoistą upoetyzowaną ideę Słowiańszczyzny. Jej fundamentem uczynił wywiedziony z języka mit ludu z jednej strony podbitego, umęczonego, zniewolonego, a mimo to nietracącego ducha, radosnego (sclavi saltantes), z drugiej – naznaczonego przez „słowo” (rodzimą mowę) splendorem godności, świadomości dziejowej, predestynowanego do wypełniania misji religijnocywilizacyjnej, której plan i cel objawiają się za pośrednictwem Słowa Bożego. Język stał się dla poety kluczem do poznania zaszyfrowanej w nim historii Słowian. Historia ta zaś nabrała znaczenia podwójnego: legendy sięgającej w bliżej nieokreśloną, odległą przeszłość oraz profetycznej zapowiedzi tego, co ma nastąpić w przyszłości.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Olaf Krysowski, Uniwersytet Warszawski

Doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się historią literatury oraz komparatystyką. Jego zainteresowania koncentrują się wokół twórczości Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego. Obejmują związki literatury z różnymi tradycjami kulturowymi, przede wszystkim tymi, które rozwijały się na tzw. obszarach kresowych dawnej Rzeczypospolitej, a także relacje między poezją i malarstwem, słowem i obrazem. Jest autorem książek „Słońc ogromnych kręgi…”. Malarskie inspiracje Słowackiego (2002), Tradycja bizantyjska w twórczości Mickiewicza (2009), licznych artykułów ogłaszanych w książkach i czasopismach, a także redaktorem prac zbiorowych (Religie i religijność w literaturze i kulturze romantyzmu, 2008; Śladami romantyków, 2010; Słowacki w perspektywie tradycji i nowoczesności, 2011; Tradycje bizantyjskie. Romantyzm i inne epoki, 2014). Współpracuje m.in. z ośrodkami akademickimi w Bułgarii (Uniwersytet św. św. Cyryla i Metodego w Wielkim Tyrnowie) i na Ukrainie (Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie).

Bibliografia

LITERATURA CYTOWANA

Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2010.
[Google Scholar]

Brodziński K., O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej, 1818.
[Google Scholar]

Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Calderon de la Barca Don Pedro, Lekarz swojego honoru, tragedia w 5 aktach, z dzieł... przez. J. N. Kamińskiego dla teatru polskiego przerobiona, Lwów 1927.
[Google Scholar]

Chodakowski Z. D., O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem oraz inne pisma i listy, oprac. J. Maślanka, Warszawa 1967.
[Google Scholar]

Desperez H., Polacy w rewolucji europejskiej, „Revue des Deux Mondes”, 15 sierpnia 1849, [w:] Adam Mickiewicz w oczach Francuzów, oprac. Z. Mitosek. przeł. R. Forycki, Warszawa 1999.
[Google Scholar]

Dębołęcki W., Wywód jedynowłasnego państwa świata, w którym pokazuje x. Wojciech Dębołęcki [...], że nastarodawniejsze w Europie Królestwo Polskie lubo Scytyckie samo tylko na świecie ma prawdziwe sukcesory Jadama, Setha i Japheta w panowaniu światu od Boga w Raju postanowionym i że dlatego Polaki Sarmatami zowią. A gwoli temu i to się pokazuje, że język słowieński pierwotny jest na świecie, Warszawa 1633.
[Google Scholar]

Długosz-Kurczabowa K., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
[Google Scholar]

Długosz-Kurczabowa K., Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Dobrovský J., Historisch-kritische Untersuchung, woher die Slawen ihren Namen erhalten haben, „Abhandlungen einer Privatgesellschaft in Bohmen, zur Aufnahme der Mathematik, der vaterlandischen Geschichte, und der Naturgeschichte”, bd. 6, Prag 1784.
[Google Scholar]

Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, cz. 1, przeł. i oprac. M. Plezia, Poznań-Kraków 1952.
[Google Scholar]

Herder J. G., Myśli o filozofii dziejów, przeł. J. Gałecki, [w:] idem, Wybór pism, oprac. T. Namowicz, Wrocław 1987.
[Google Scholar]

Humboldt W., Berichtigung und Zusätze zu Adelung Mithridates über die cantabrische oder baskische Sprache (1817).
[Google Scholar]

Humboldt W., Prüfung der Untersuchungen über die Urbewohner Hispaniens vermittelst der baskischen Sprache (1821).
[Google Scholar]

Humboldt W., Rozmaitość języków a rozwój umysłowy ludzkości, przeł. E. M. Kowalska, Lublin 2001.
[Google Scholar]

Humboldt W., Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwickelung des Menschengeschlechts, Berlin 1836.
[Google Scholar]

Humboldt W., Ueber den Dualis (1828).
[Google Scholar]

Humboldt W., Ueber die Kawisprache auf der Insel Jawa (t. 1-3, 1836).
[Google Scholar]

Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2007.
[Google Scholar]

Jordanes, De origine actibusque Getarum, Viennae 1848.
[Google Scholar]

Kamiński J. N., Czy nasz język jest filozoficzny?, „Haliczanin” 1830, t. 1.
[Google Scholar]

Kamiński J. N., Wywód filozoficzności naszego języka, „Haliczanin” 1830, t. 2.
[Google Scholar]

Kawyn S., Mickiewicz w oczach współczesnych. Studia i szkice, Warszawa 2001, s. 184.
[Google Scholar]

Konopnicka M., Sclavus saltans, [w:] Poezje. Seria druga, Warszawa 1883.
[Google Scholar]

Linde S. B., Słownik języka polskiego, wyd. 2, t. 5, Lwów 1859.
[Google Scholar]

Monumenta Germaniae historica, t. 2, Hannoverae 1829.
[Google Scholar]

Naruszewicz A., Historia narodu polskiego, t. 1, ks. 1, Warszawa 1830.
[Google Scholar]

Pol W., Dzieła poetyckie, oprac. J. Sroczyński, M. Wiśniowiecki, t. 2, Stanisławów 1904.
[Google Scholar]

Potocki S., O wymowie i stylu, t. 1, cz. I, Warszawa 1815.
[Google Scholar]

Prelekcje paryskie, wykład 6, kurs III.
[Google Scholar]

Prokopiusz z Cezarei, Historia wojen, przeł. D. Brodka, t. 1, Kraków 2013, t. 2, Kraków 2015, Publius Cornelius Tacitus, De origine et situ Germanorum (O pochodzeniu i kraju Germanów), ok. 98 r..
[Google Scholar]

Šafařik P. J., Slowanské starožitnosti, Praha 1837.
[Google Scholar]

Schlegel F., Philosophische Vorlesungen, insbesondere über Philosophie der Sprache und des Wortes: geschrieben und vorgetragen zu Dresden im December 1828 und in den ersten Tagen des Januars 1829, Wien 1830.
[Google Scholar]

Sinko T., Mickiewicz i antyk, Wrocław-Kraków 1957, s. 523.
[Google Scholar]

Szafarzyk J., Starożytności słowiańskie, przeł. H.N. Bońkowski, Poznań 1844.
[Google Scholar]

Szajnocha K., Lechicki początek polski, [w:] idem, Lechicki początek polski, Lwów 1858.
[Google Scholar]

Witkowska A., „Ja głupi Słowianin”, Kraków 1980.
[Google Scholar]