Zdania afinitywne w ujęciu kontrastywnym i diachronicznym na podstawie wybranych fragmentów tekstu Psałterza floriańskiego

Monika Schönherr

doi:10.61827/fp2024a11

Autor

Monika Schönherr Zakład Językoznawstwa Niemieckiego, Uniwersytet Zielonogórski
https://orcid.org/0000-0002-8098-6580 Monika Schönherr

DOI: https://doi.org/10.61827/fp2024a11

Słowa kluczowe

afinitywność • zdania bezczasownikowe • forma finitywna/osobowa czasownika • zdania afinitywne • analiza korpusowa • Psałterz floriański

Abstrakt

Pomimo istnienia różnych podejść syntaktycznych, w gramatyce tradycyjnej jako obiekt badawczy nadal dominują zdania zawierające czasownik finitywny. Zdania pozbawione elementu werbalnego nie są uwzględniane w wiodących teoriach składniowych. Samo istnienie tych syntagm podważa jednak tradycyjne rozumienie pojęcia zdania. W artykule dokonano analizy właściwości morfosyntaktycznych zdań bezczasownikowych na podstawie tekstu Psałterza floriańskiego. Pokazano, że afinitywne modele zdań należy uznać za pełnoprawne syntagmy. Uniwersalność i regularność zdań pozbawionych verbum finintum oraz ich niezależność w kodowaniu predykacji nakazują uznać je pod względem tworzenia zdań za równoprawne formacje zdaniowe.

Liczba wyświetleń

2025

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Monika Schönherr, Zakład Językoznawstwa Niemieckiego, Uniwersytet Zielonogórski

Adiunkt w Zakładzie Językoznawstwa Niemieckiego w Instytucie Germanistyki Uniwersytetu Zielonogórskiego. Doktorat obroniła w 2009 r. na Uniwersytecie Juliusza Maksymiliana w Würzburgu na Wydziale Językoznawstwa Niemieckiego. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na problematyce składni języka niemieckiego oraz diachronicznym i kontrastywno-typologicznym porównaniu języków, a także ogólnych zagadnieniach gramatyki historycznej, lingwistyki korpusowej ze szczególnym uwzględnieniem tekstów staroniemieckich.

Bibliografia

Psałterz Floriański, Biblioteka Narodowa, Warszawa Rps BN 8002. Vormals Stiftsbibliothek Sankt Florian bei Linz, III 206. Lat.-poln.-dt. Psalterium mit Cantica und zwei Prologen, circa 1398-1410.
[Google Scholar]

Ágel V., Grammatische Textanalyse. Textglieder, Satzglieder, Wortgruppenglieder, Berlin–Boston 2017.
[Google Scholar]

Bartmiński J., Swoiste formy orzeczeń w języku ustnym (orzeczenie onomatopeiczne, kompozycjonalne, zaimkowe, podwojone), [w:] Studia nad składnią polszczyzny mówionej, red. T. Skubalanka, Wrocław 1978.
[Google Scholar]

Behr I., Verblose Sätze in fiktionalen Texten: zwischen Statik und Dynamik, „Zeitschrift des Verbandes Polnischer Germanisten” 2014 (4).
[Google Scholar]

Behr I., Quintin H., Verblose Sätze im Deutschen. Zur syntaktischen und semantischen Einbindung verbloser Konstruktionen in Textstrukturen, Tübingen 1996.
[Google Scholar]

Chromik G., Mittelalterliche deutsche Sprachinseln in Oberschlesien, Kleinpolen und Rotreußen, [w:] Deutsch in Mittel-, Ost und Südosteuropa, red. P. Hannes, B. Weber, J. Wellner, Regensburg 2019 (DOI: [epub.41413)].
[Google Scholar]

Cybulski M., Język piętnastowiecznej części „Psałterza floriańskiego”. Składnia zdania pojedynczego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 1993, t. 29 (DOI: [0208-6077.29)].
[Google Scholar]

Gębarowicz M., Psałterz Floriański i jego geneza, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
[Google Scholar]

Hanamann R., Der deutsche Teil des Florianer Psalters: Sprachanalyse und kulturgeschichtliche Einordnung, Frankfurt am Main 2010.
[Google Scholar]

Hennig M., Ist „fragmentarischer Satz” eine grammatische Kategorie?, [w:] Fragmentarische Äußerungen im Deutschen, red. J.-F. Marillier, E. Vargas, Tübingen 2016.
[Google Scholar]

Heringer H.-J., Deutsche Syntax dependentiell, Tübingen 1996.
[Google Scholar]

Humboldt W., Über die Verschiedenheiten des menschlichen Sprachbaus und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts, [w:] Wilhelm von Humboldts Schriften zur Sprache, Frankfurt am Main 1836/2020, s. 289-549.
[Google Scholar]

Janigane-Prokai K., Afinite Nebensatzkonstruktionen und ihre Geschichte, Frankfurt a.M. 2003.
[Google Scholar]

Kałkowska A., Predykatywne konstrukcje niewerbalne w historii języka polskiego, [w:] Studia z polskiej składni historycznej, red. J. Konieczna-Twardzikowa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
[Google Scholar]

Kamińska M., Psałterz floriański. Monografia językowa, cz. I: Ortografia, fonetyka, fleksja imion, Wrocław–Warszawa–Kraków 1981.
[Google Scholar]

Klein W., Ellipse, [w:] Syntax. Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung, red. J. Jacobs, A. von Stechow, W. Sternefeld, T. Vennemann, Berlin–New York 1993.
[Google Scholar]

Kotin M.L., Die Sprache in statu movendi. Sprachentwicklung zwischen Kontinuität und Wandel, t. 2, Heidelberg 2007.
[Google Scholar]

Kotin M.L., ‚Sein’. Eine genealogisch-typologische Fallstudie über das Verbum substantivum, „Sprachwissenschaft” 2014, 39 (1).
[Google Scholar]

Kotin M.L., Tempus, Modus und Modalverben in Notkers Psalmenbuch im Vergleich zu Luthers Psalmenübersetzung und zum neuhochdeutschen Psalter, „Moderna språk” 2021 (1) (DOI: [mosp.v115i1.6901)].
[Google Scholar]

Kotin M.L., Zum Einfluss der Sprachkontakte auf den Sprachwandel, „Humanistica” 2019, 21 (3).
[Google Scholar]

Kotin M.L., Schönherr M., Infinite, afinite und verblose Sätze aus diachroner und typologischer Sicht, [w:] Kurze Formen in der Sprache / Formes breves de la langue. Syntaktische, semantische und textuelle Aspekte/aspects syntaxiques, sémantiques et textuels, red. A.L. Daux-Combaudon, A. Larrory Wunder, Tübingen 2020.
[Google Scholar]

Kubica S., Die deutsche Sprache des Florianer Psalters. Ein Versuch, Poznań 1929.
[Google Scholar]

Kubica S., Zur deutschen Sprache des Florianer Psalters, „Archivum Neophilologicum” 1930, 1 (1).
[Google Scholar]

Nehring W., Altpolnische Sprachdenkmäler. Systematische Übersicht. Würdigung der Texte. Ein Beitrag zur slavischen Philologie, Berlin 1886.
[Google Scholar]

Nehring W., Iterer Florianense. O Psałterzu florjańskim łacińsko-polsko-niemieckim, w szczególności o polskim jego dziale, Poznań 1871.
[Google Scholar]

Ortner H., Textsortenspezifische Kurzsatztypen, „Deutsche Sprache” 1982 (10).
[Google Scholar]

Schönherr M., Satzkonstruktionen ohne Verbum Finitum: Diachrone, synchrone und panchrone Zugriffe auf ein vergessenes Phänomen der deutschen Syntax, „Kwartalnik Neofilologiczny” 2018, 4 (65).
[Google Scholar]

Schönherr M., Weniger ist mehr: Zur Pragmatik verbloser (Nicht-)Sätze, „Moderna språk” 2022 (1).
[Google Scholar]

Simmler F., Nominalsätze im AHD, [w:] Althochdeutsch. Syntax und Semantik, red. Y. Desportes, Lyon 1992.
[Google Scholar]

Wyrwas K., Językowe sposoby wyrażania punktu kulminacyjnego w opowiadaniach potocznych, „Stylistyka” 2023, nr 23.
[Google Scholar]

Zifonun G., Kommunikative Einheiten in der Grammatik, Tübingen 1987.
[Google Scholar]

Zifonun G., Hoffmann L., Strecker B., Grammatik der deutschen Sprache, Berlin 1997.
[Google Scholar]